Covid-19, akciğerlerdeki minik hava keselerinin iltihapla dolup tıkanmasınyla bedenin oksijensiz kalmasına ve bunun sonucunda da hayati organların iflasına yol açıyor. Böylece can kayıpları ortaya çıkıyor. Virüsü kapan bir beşerde çeşitli kalıcı rahatsızlıklar da gözleniyor.
Virüsün tesir alanının geniş olmasıyla tedavisinin de güçleştiği söyleniyor. ABD’deki Yale Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde nefroloji uzmanı Alan Kliger’a nazaran, Covid-19 nedeniyle hastaneye kaldırılanların yarıya yakınının idrarında kan ve protein bulunması böbreklerin hasar gördüğünü tabir ediyor. İşte, koronavirüsün tesirleri…
1- Böbrek Yetmezliği
Yale Üniversitesi nefroloji uzmanı Kliger, New York ve Wuhan‘da ağır bakıma kaldırılan hastaların yüzde 14 ila 30’unda, böbrek yetmezliği sonucu diyaliz yahut daima renal değişim tedavisi uygulanması gerektiğini belirtti. Öte yandan ağır bakım servislerindeki hastalara diyaliz uygulayacak istekli çalışanlar için davet yapıldığı da söyleniyor.
Böbrek yetmezliği sorunu yaşayan hastaların artışındaki neden olarak “virüsün böbrek hücrelerine yapışarak onlara saldırmasına” halinde düşünülüyor. Kidney International isimli tıp mecmuasında Wuhanlı araştırmacıların 9 Nisan’da yayımladığı bir makalede, Covid-19 sonucu ölen 26 hastada yapılan otopsilerin 9’unda akut böbrek hasarına, 7’sininin böbreğinde koronavirüs partiküllerine rastlandığı tabir ediliyor.
Organ ve dokuların hasar görmesi öteki nedenlere de bağlı olabilir: teneffüs yetmezliği, alınan ilaçlar, yüksek ateş, ağır bakım servisi gerilimi ve sitokin fırtınası üzere.
2 – Kalp Kası İltihabı ve Ritim Bozukluğu
Kalpte de hasara yol açan virüs, Çin ve New York’takiaraştırmalarla ortaya çıktı. Covid-19 hastalarında, kalp kası iltihabına (miyokardit) ve ani kalp durmasına yol açabilecek ritim bozukluğuna rastladı.
Columbia Üniversitesi’nde nörolog Mitchell Elkind, teneffüs bakımından durumları iyiyken, birden kalplerinde orantısız problemlerin çıktığını belirtmişti.
Çin’de ağır hastaların incelenmesi sonucunda, bunların yüzde 40’ında ritim bozukluğu, yüzde 20’sinde de kalp kasında hasar görüldüğü ve bunun “virüsün direkt etkisi” olabileceğine dair kuşkular olduğu Elkind tarafından açıklanmıştı.
Yeni koronavirüs, bulaştığı kişinin hücre yüzeyinde yer alan ACE2 reseptörlerine yapışıyor. Sindirim sisteminde bu reseptörler öbür alanlara nazaran 100 kat daha fazla olduğundan virüs için kıymetli bir çoğalma imkanı sunabileceği belirtiliyor.
3 – Sitokin Fırtınası
Covid-19 hastalarında, bağışıklık sisteminin virüsle gayret etmek üzere çok faal hale geldiğini ve fazla ölçüde sitokin unsuru salgılamasının birçok organda hasara yol açabileceği söyleniyor.
Sitokin salınım sendromu ismi verilen bu durum, bağışıklık sisteminin bedenin kendisine saldırdığı hastalıklara sahip şahıslarda rastlanıyor. Bunlara iltihaplı romatizma yahut imunoterapi uygulanan birtakım kanser hastalıkları örnek gösterilebilir.
Covid-19 hastalarının ağır bakıma kaldırılması ve yapay teneffüs aygıtına bağlanmasının nedeni olarak sitokin fırtınası amaç gösteriliyor. Kimi hastalarda sitokin fırtınasına rastlanması, başkalarında ise görülmemesinin nedeni bilinmiyor; kimi tabipler genetik faktörlerin rol oynayabileceğini söylüyor. Sitokin fırtınasını tedavide, imunoterapi gören kanser hastalarında kullanılan kimi ilaçlara başvuruluyor.
4 – Tat ve Koku Hissinde Kayıp
İtalya ve öbür birtakım ülkedeki hastalar incelendiğinde, kimilerinde koku alma hissinde kaybın öteki hastalık belirtilerinden evvel başladığı tespit edildi. Britanya Burun Hastalıkları Derneği lideri Claire Hopkins, “Koronavirüs, koku almayı sağlayan hudut uçlarına saldırıp işgal ediyor” diyor. Böylelikle koku bildirisi beyne ulaştırılamıyor.
Koku alma duyusu kaybının (anozmi) başlangıçta Covid-19 belirtisi olarak tanınmadığı bildiriliyordu. Lakin, hastaların yüzde 60’ında koku ve tat alma duyusunun kayba uğradığı tespit edildi. Bunların dörtte biri, başka semptmlar ortaya çıkmadan anozminin geliştiğini söz etmişti. Yani, bu duyu kaybı Covid-19’un birinci belirtisi olarak görülebilir.
Koku ve tat alma hissini kaybedenlerde, ağır teneffüs problemlerine rastlanmıyor. Lakin bu hastaların kimilerinde baş karışıklığı, kanda oksijen oranında düşüklük ve şuur kaybı üzere sonuçlara rastlanması, virüsün burundaki koku hudut uçlarından merkezi hudut sistemine atladığını gösteriyor.
5 – Beğenilen Kızarma
Çin’in Hubei bölgesinde covid-19’lu 38 hastanın üçte birinde göz iltihabı (konjektivit) belirtisi olarak göz kızarmasına rastlanmıştı.
Hastaların bir kısmında gözü kaplayan mukoza katmanında virüse rastlanması, gözlerin, virüsün bedene giriş noktalarından biri olabileceğini gösteriyor. Sıhhat çalışanlarının şeffaf yüz siperlerlikleri kullanmasının nedenlerinden biri de budur.
6 – Sindirim Sistemini etkiliyor
Sindirim sistemini de tesiri altına alarak ishal ve kusma üzere semptomlara yol açıyor. Covid-19 hastalarının yarısında bu belirtilere rastlandığı biliniyor. Araştırmalar, sindirim sistemi semptomları gösteren hastalarda öksürüğe de rastlandığını, lakin bu belirtilerden birinin başkasından birkaç gün evvel başlayabileceğini gösteriyor. Virüs birden fazla organ sistemine yerleştiği araştırmacılar tarafından söylenenler ortasında.
7 – Karaciğer Hasarı
Virüsün karaciğer etkilediği kanıtlandı. ABD’de Long Island bölgesinde 59 yaşındaki bir bayan, idrar renginde yoğunlaşma şikayetiyle hastaneye gidiyor. Bunun akut hepatitten kaynaklandığı tespit ediliyor. Daha sonra hastada gelişen öksürük üzere başka belirtiler nedeniyle Covid-19 teşhisi konuyor ve karaciğer hasarının nedeni de buna bağlanıyor. Kimileri Çin’de olmak üzere emsal akut viral hepatit örneklerine rastlandığını söyleniyor.
8 – Kanda Pıhtılaşma
Virüs, bacaklarda ve öteki damarlarda pıhtılaşmaya neden oluyor. Bu pıhtıların kan deveranı ile akciğerlere ulaşması “akciğer embolisi” nedenli ölümlere yol açıyor.
New York kentinde birçok Covid-19 hastasında kan inceltici ilaçlar kullanıldığı belirtiliyor. Uzmanlar, bu hadiselerin sayısının çokluğuna vurgu yaparak bu bahiste daha fazla araştırmaya gereksinim duyulduğunu da ekliyor.
9 – Ruhsal tesirleri
Uzmanlar, salgının yol açtığı yalnızlık ve toplumsal izolasyonlar nedeniyle koronavirüs devrinde telaş bozukluğu, depresyon, kendine ziyan verme ve intihar teşebbüsleri oranlarının takip edilmesini öneriyor.
Görülebilecek dert hali, depresif ve yalnız hissetmenin takip edilmesi ve erken müdahale edilmesinin ehemmiyeti vurgulanıyor.
Bu periyotta depresyon ve tasa bozukluğu üzere rahatsızlıklardan uzak durmak için, arkadaş ve aile üyeleriyle online olarak görüşmenin, hobi edinmenin, kitap okumanın, sinema izlemenin, mesken işlerine yönelmenin, meskende yürüyüş üzere antrenman, meditasyon ve nefes antrenmanları yapmanın faydalı olabileceği üzerinde duruluyor.
10 – Testis Ağrısı
ABD’li tabipler koronavirüs ile ilgili erkeklerde doğurganlık problemlerine neden olabileceği, testislerde şişlik ve ağrıya neden olabileceği konusunda ihtarda bulundu.
ABD’de 37 yaşındaki bir hasta testis ağrısı şikayetiyle hastaneye başvurdu. Hastaya yapılan incelemede hastaneye kaldırılmadan bir hafta evvel devam eden öksürük ve ateş belirtileri gösterdi. ABD’li tabipler incelemenin akabinde koronavirüsün, sperm imalinin hücre üretim kademesi olan hastaların spermatositlerine de ziyan verdiğini sav etti. Sıhhat vazifelileri, Covid-19 virüsünün neden olduğu hasarın “erkek doğurganlığı üzerinde gelecekte bir tesiri olabileceği” konusunda uyardı. Hususla ilgili yapılan çalışmalar şimdi yetersiz olsa da bilim insanlarının çalışmaları devam ediyor.
Haberler.com
