ÇELEBİ, KIRIKKALE (AA) – Bursa Ulu Cami‘nin birinci imam hatibi ve Mevlid-i Şerif olarak bilinen Vesiletü’n-Necat’ın müellifi Süleyman Çelebi, isminin ve yapıtının gelecek jenerasyonlara taşınması emeliyle vefatının 600. yılı olan 2022’de anılacak.
AA muhabirinin çeşitli kaynaklardan yaptığı derlemeye nazaran, Osmanlı Devleti’nin ikinci padişahı Orhan Gazi’nin silah arkadaşı Pir Mahmud’un torunu, I. Murad’ın veziri, devlet adamı Ahmed Paşa’nın oğlu Süleyman Çelebi, 1351’de Bursa’da dünyaya geldi.
İlimle uğraşan kültürlü bir aileden gelen Süleyman Çelebi, Buyruk Buhari’nin tavsiyesiyle 1400’de inşası tamamlanan Ulu Cami’nin imamlığına getirildi.
Süleyman Çelebi, Hazreti Muhammed’in hayatının kimi kısımlarını, Peygamber sevgisini sade bir Türkçe, sanatlı bir üslupla söz ettiği, 768 beyit, 16 babdan oluşan Mevlid-i Şerif’i Ulu Mescit’teki vazifesi sırasında 1409’da tamamladı.
Eser, yazıldığı periyottan itibaren Hazreti Peygamber’in doğum günlerinde, mübarek gün ve gecelerde, doğum, vefat, sünnet, evlenme üzere çeşitli vesilelerle okunageldi.
Halk ortasında çok beğenilen, sevilen, gönülleri fetheden ve hala okunmaya devam eden yapıtın müellifi, 1422’de vefat etti ve Bursa’da Çekirge Caddesi’nde bir sırta defnedildi.
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütünün (UNESCO) anma ve kutlama yıl dönümleri programına aldığı Süleyman Çelebi, vefatının 600 yılına rastlayan 2022’de çeşitli etkinliklerle yad edilecek.
“Sufi deneyime sahip bir kişi”
Bursa Uludağ Üniversitesi (BUÜ) İlahiyat Fakültesi, İslam Tarihi ve Sanatları Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Bilal Kemikli, AA muhabirine, Süleyman Çelebi’nin Bursa’nın yetiştirdiği kıymetli kıymetlerden olduğunu söyledi.
Süleyman Çelebi’nin Ulu Cami imamlığından evvel Osmanlı padişahı Yıldırım Bayezid’in divan imamlığını da yaptığını anlatan Kemikli, “Sultana en yakın isimlerden biri, bir bakıma onun dini manada danışmanı olarak nitelendirebiliriz. Divan imamlığından evvel de Yıldırım Bayezid’in çocuklarının, bilhassa Buyruk Süleyman’ın musahibi olduğu zikrediliyor. Bunlardan Süleyman Çelebi’nin, evresinde gerekli olan ilmi tahsil ettiğini ve seçkin bir yere sahip olduğunu anlıyoruz.” dedi.
Müellifin ailesi hakkında bilgi veren Kemikli, Süleyman Çelebi’nin dedesi Pir Mahmud’un, Osmanlı’nın birinci şairlerinden, müderrislerinden olduğunu, Fususü’l-Hikem üzere Muhyiddin İbnü’l-Arabi’nin yapıtlarını şerh ettiğinin belirtildiğini aktardı.
Babası Ahmed Paşa’nın da Sultan 1. Murad’ın vezirlerinden olduğuna değinen Kemikli, “Dolayısıyla Süleyman Çelebi, saraya yakın, idari atmosferi bilen, devlet mantığına vakıf bir insan. Birebir vakitte Buyruk Sultan’ın sohbet muhitinden, sufi deneyime sahip bir kişi. Süleyman Çelebi’nin nerede eğitim aldığı, kimlerden icazet aldığı, hangi kitapları okuyup hangi medreselerde tahsil gördüğüyle ilgili gereğince bilgi bulunmuyor. Ailesinden ve o devirde Bursa’da yaşayan Buyruk Sultan, Molla Fenari üzere alimlerden ders almış olabilir.” sözlerini kullandı.
Osmanlı’nın Fetret Zamanı’nda kaleme aldı
Süleyman Çelebi’nin Vesiletü’n-Necat yapıtını Osmanlı’nın Fetret Bölümü’nde yazdığına dikkati çeken Kemikli, şöyle devam etti:
“Siyasi istikrarsızlığın olduğu bir ortamda ekonomik ve toplumsal iktidarsızlık da meydana gelir. Tam da bu süreçte kurtarıcılık, Mehdilik, Mesihlik tezinde bulunanlar var. Vesiletü’n-Necat, ‘kurtuluşa vesile’ manasındadır. Kurtuluşa vesile olan şey, Peygamberimiz ve bize bıraktığı manevi mirastır. Eser, bu iletisi veriyor aslında. Yazılmasına sebep olan bir hadise var. Ulu Mescit’te İranlı bir vaiz tarafından peygamberlerin üstünlüğü sıkıntısı gündeme getiriliyor. Aslında halk, ekonomik ve ruhi düşüncede. Bu tartışma, bir de zihni badireyi getiriyor. Süleyman Çelebi, olaya şahit olmuş ve bu ortamda Mevlid-i Şerif’i yazıyor. Birinci yazılan beyit: Ölmeyip İsa göğe bulduğu yol. Ümmetinden olmak için idi ol.”
Süleyman Çelebi’nin yapıtından çabucak sonra Çelebi Mehmed’in, dirlik ve tertibi sağladığını, devletin yine toparlanmaya başladığını anlatan Kemikli, “Bu manada bir kuruluş metnidir. Süleyman Çelebi’den sonra bu yapıta Mevlid ismi verildi; ‘Peygamber’in doğuşu’ manasında. Eser, mevlit çeşidinin oluşmasını, pek çok mevlidin yazılmasını sağladı. Bunun yanında güçlü bir edebiyat ortaya koydu. Milleti bir ortaya getirmeyi, bir olmayı, ortak lisan kurmayı temin etti. Yasal Sultan Süleyman zamanında, resmi teşrifatla girecek bir uygulama haline gelecek Mevlid Kandili kutlamalarının gerçekleşmesini temin etti. Bir kültür oluşturdu. Bu ruhla toplum tazelenmiş yenilenmiş oldu.” diye konuştu.
“Süleyman Çelebi’nin bu toprağın çocuklarına tanıtılması elzemdir”
Kemikli, Vesiletü’n-Necat’ın ne kadar müddette yazıldığının bilinmediğini lisana getirdi.
Mevlidin çeşitli bahirlerden müteşekkil bir mesnevi olduğunu aktaran Kemikli, “Tevhit bahriyle başlar, kainatın yaratılışını, Hazreti Peygamber’i, doğumunu anlatır. Doğumun çabucak gerisinden veladet bahri gelir. Peygamber’imizin dünyaya teşrifleri, teşrif ettiğinde olan fevkalâde hadiseler anlatılır. Nübüvvetle birlikte Miraç hadisesini anlatır. Sonra vefatı ve duayla biter.” bilgisini paylaştı.
Kemikli, bu yapıtın en çok çeviri edilen metinlerden olduğuna dikkati çekti.
Rumcaya çevrildikten sonra Arnavutça, Boşnakça, İngilizce, Almanca, Çerkezce, Tatarca, Arapça üzere lisanlara çeviri edildiği bilgisini veren Kemikli, “Camiye Türkçeyi getirmiştir; ilim, din lisanını Türkçeleştirme uğraşı vardır. Bu sebepten Süleyman Çelebi, çok değerlidir. Cumhurbaşkanlığı nezdinde de 2022’de Mevlid’in, Süleyman Çelebi’nin bu toprağın çocuklarına tanıtılması elzemdir.” değerlendirmesini yaptı.
Prof. Dr. Kemikli, Mevlid’in yıllar sonra bile okunuyor olmasının aşk ve samimiyetten kaynaklandığına işaret ederek şöyle konuştu:
“Süleyman Çelebi, Peygamber’e olan muhabbetini, sevgisini lisana getirdi. Düştüğümüz yerden kalkmamızı sağlayacak, düşmanlıklarımızı yok edecek yegane şey sevgidir, muhabbettir. O muhabbetin kaynağı da bize sevmeyi, yanlışsız bakmayı, düşünmeyi, akletmeyi öğreten Peygamber’imizdir. Lakin Peygamber’i severek derlenip toparlanabiliriz, adaveti, düşmanlığı, ötekileştirmeyi yok edebiliriz. Buna gereksinim vardı ve Süleyman Çelebi bunu lisana getirdi. Peygamber sevgisi etrafında toparlanan bir topluluk inşa etme uğraşı var. Bunu yaparken de yapmacık bir üsluptan fazla samimi bir formda inandıklarını, yaşadıklarını lisana getirdi.”
AA / Büşra Parıltı Yılmaz – Son Dakika Haberleri
Haberler.com
