Çinli yetkililer perşembe günü yaptığı açıklamada, koronavirüsten potansiyel olarak daha ölümcül olan yeni bir bilinmeyen zatürrenin bu yıl Kazakistan‘da 1.700’den fazla kişisi öldürdüğü bildirildi. Zatürre belirtileri, teşhisi ve tedavisi nasıl yapılır? Zatürre nedir?
ZATÜRRE NEDİR?
Zatürre yahut pnömoni (İngilizce: pneumonia), akciğerde görülen yangılardır. Klasik pnömonilerde, akciğerlerin hava geçitlerindeki son kısım (terminal bronşioller) ve hava kesecikleri (alveoller) etkilenir. İnterstisiyel pnömonilerde, hava kesecikleri (alveoler) arasındaki bölmeler (alveol septumları) yoğunlukla etkilenen meydanlardır. Akciğerler günde 10.000 litre havayı süzer. Kan dolaşımına oksijen taşıyan teneffüs havasıyla birlikte çok sayıda katı ve likit partikül ile zararlı gazlar da akciğerlere ulaşır. Teneffüs havası içindeki zararlı tesirlere verilen reaksiyonların büyük kısmı canlı etkenlerden kökenli infeksiyon hastalıklarıdır (bakteriyel pnömoniler, virüs pnömonileri, mantar pnömonileri, parazitik pnömoni). Toksik gazların ve likitlerin büyük kısmı “kimyasal pnömoniler” olarak nitelenir.
Her yıl, pnömoni yaklaşık 450 milyon kişiyi yani dünya yekununun yüzde yedisini tesirler ve yaklaşık 4 milyon mevtle sonuçlanır. Gelişmekte olan memleketlerde, çok yaşlı, çok genç ve kronik hastalarda pnömoni, önde gelen vefat nedenlerindendir.
ZATÜRRE BELİRTİLERİ
Bulaşıcı pnömoniye sahip insanlarda balgamlı öksürük ve ateş ile birlikte titremeli üşümeler, nefes darlığı, derin nefes esnasında şiddetli yahut saplanıcı çeşitte göğüs ağrısı ve artmış teneffüs sayısı görülür. Yaşlılarda, konfüzyon en besbelli belirti olabilir. Beş yaşın altındaki çocuklarda görülen besbelli bulgu ve belirtiler ateş, öksürük ve süratli yahut güç solumadır.
Ateş, birçok gayrı yaygın illette da görüldüğü için özgün değildir ve ağır seyirli hastalık yahut malnütrisyon sahibi bireylerde görülmeyebilir. Başkaca, öksürük iki aydan küçük çocuklarda çoğunlukla görülmez. Daha şiddetli bulgu ve belirtiler arasında morarma (siyanoz), azalmış susuzluk, kasılmalar, ısrarcı kusma, haddinden fazla yüksek vücut ısısı yahut azalmış bilinç seviyesi bulunabilir.
Bakteriyel ve viral pnömonilerde de çoklukla benzeri belirtiler bulunur. Birtakım nedenler klasik gelgelelim spesifik olmayan klinik özellikler ile ilişkilendirilirler. Legionella kaynaklı pnömoni, karın ağrısı, diyare yahut konfüzyon ile ortaya çıkarken, Streptococcus pneumonia kaynaklı pnömoni pas rengi balgam ile ilişkilendirilirve Klebsiella kaynaklı pnömonide “kuşüzümü jeli” olarak tanımlanan kanlı balgam görülebilir. Kanlı balgam (hemoptizi) tüberküloz, Gram-negatif pnömoni ve akciğer absesinin yanı sıra daha yaygın olarak akut bronşit hastalarında da ortaya çıkabilir.Mikoplazma pnömoni, uzunluğundaki lenf bezlerinin şişmesi (lenfadenopati), eklem ağrısı (artralji), yahut bir orta kulak iltihabı (otitis media) ile bağlantılı olarak ortaya çıkabilir. Viral pnömoni, bakteriyel pnömoniye orantıyla daha yaygın olarak hırıltılı teneffüs ortaya çıkar.
ZATÜRRE TEDAVİSİ
Sıradanda oral antibiyotikler, dinlenme, kolay analjezikler ve likitler tam tahlil için kafidir. Fakat, vesair tıbbi marazları olanlar, yaşlılar yahut solumayla ilgili sarih sorun yaşayanlar için daha ileri bir bakım gerekebilir. Belirtiler kötüleşirse, meskende yapılan tedaviye karşın pnömoni iyileşmezse ya da komplikasyonlar meydana gelirse hastanın hastaneye yatırılması gerekebilir. Dünya çapında, çocuklarda görülen vakaların yaklaşık olarak %7-13’ü çocukların hastaneye yatırılmasıyla sonuçlanır halbuki gelişmiş devletlerde topluluktan edinilmiş pnömonisi olan yetişkinlerin %22-24’ü hastaneye kabul edilir. Yetişkinlerde hastaneye yatış gereksiniminin belirlenmesinde CURB-65 puanı yararlıdır. Puan 0 yahut 1 ise hasta ekseriyetle meskende tedavi edilir, 2 ise hastanın hastanede kısa vadeli yatırılması yahut yakından takip edilmesi gerekir, 3-5 ise hastanın hastaneye yatırılması tavsiye edilir. respiratuar distres izlenen yahut oksijen satürasyonu %90’ın altında olan çocukların hastaneye yatırılmaları gereklidir.Pnömonide göğüs fizyoterapisinin yararı şimdi belirlenmemiştir. Ağır bakım ünitesine yatırılan şahıslarda İnvazif olmayan teneffüs yararlı olabilir. Çocuklarda reçetesiz öksürük ilacının ya da çinko tasarrufunun tesirli olduğu bulunmamıştır.Mukolitik ilaçlar için kanıtlar zayıftır.
Bakteriyel
Bakteriyel pnömonisi olan insanlarda antibiyotikler sonucu iyileştirir. Antibiyotik seçimi başlangıçta etkilenen kişinin özelliklerine bağlıdır, örneğin; yaş, altta yatan sıhhat ve enfeksiyonun bulaştığı mahal. İngiltere’de, topluluktan edinilmiş pnömoni için bir numara basamak tedavi olarak amoksisilin ile, ve alternatif olarak doksisiklin yahut klaritromisin ile yapılan ampirik tedavi önerilmektedir. Topluluktan edinilimiş pnömoninin “atipik” formlarının yaygın olduğu Kuzey Amerika’da, yetişkinlerde bir numara basamak poliklinik tedavisi olarak makrolidler (örneğin; azitromisin yahut eritromisin) ve doksisiklin amoksisilinin mekanına geçmiştir. Hafif yahut orta şiddette belirtiler görülen çocuklarda amoksisilin bir numara basamak tedavi olarak devam etmektedir. Yan tesirleri ile ilgili kaygılardan ve direnç oluşumundan, hasebiyle fazla bir klinik yararı olmamasından ötürü komplike olmayan vakalarda florokinolonların tasarrufu tavsiye edilmemektedir. Tedavi müddeti klâsik olarak yedi ila on gündür lakin artan sayıda bulgularla kısa periyodik tedavilerin (üç ila beş gün) de misal formda tesirli olduğu ileri sürülmektedir. Hastaneden edinilmiş pnömoni için önerilen ilaçlar üçüncü ve dördüncü jenerasyon sefalosporinler, karbapenemler, florokinolonlar, aminoglikozitler ve vankomisindir. Bu antibiyotikler birden fazla kere intravenöz yoldan (damar içine) verilir ve kombinasyon halinde kullanılırlar. Hastanede tedavi edilen hastaların %90’ından fazlası birinci verilen antibiyotiklerle düzelir.
Viral
İnfluenza virüslerinin (influenza A ve influenza B) yol açtığı viral pnömoni tedavisinde nöroaminidaz inhibitörleri kullanılabilir. SARS koronavirüs, Covid-19, adenovirüs, hantavirüs ve parainfluenza virüsü dahil olmak üzere topluluktan edinilmiş viral pnömonilerin gayrı tipleri için rastgele bir şahsi antiviral ilaç tavsiye edilmemektedir. İnfluenza A rimantadin yahut amantadin ile tedavi edilebilirken, influenza A yahut B oseltamivir, zanamivir yahut peramivir ile tedavi edilebilir. Belirtilerin başlamasından itibaren 48 saat içerisinde kullanılmaya başlanırlarsa bu ilaçlardan en yüksek tesir alınır. Avian influenza yahut “kuş gribi” olarak da bilinen H5N1 influenza A’nın birçok suşu rimantadin yahut amantadine direnç göstermiştir. Komplikasyona neden olan bakteriyel bir enfeksiyonun göz arkası edilmesi mümkün olmadığından viral pnömonide antibiyotiklerin tasarrufu kimi eksperlerce önerilmektedir. İngiliz Toraks Derneği hafif marazı olan insanlara antibiyotiklerin verilmemesini tavsiye etmektedir. Kortikosteroidlerin tasarrufu tartışmalıdır.
Haberler.com
