Ağrı’nın Doğubayazıt ilçesindeki tarihi İshak Paşa Sarayı, yıllara meydan okuyor.
Osmanlı mimarisinin Anadolu’daki seçkin örneklerinden olan, Büyük Selçuklu Devleti’nin de süsleme sanatının izlerini taşıyan ve 19 yıl evvel UNESCO’nun Dünya Miras Süreksiz Listesi’ne alınan saray, mimari yapısıyla görenleri cezbediyor.
İlçenin 7 kilometre güneydoğusundaki 1900 rakımlı dorukta yer alan 116 odalı tarihi saray, süslemeleri, kalorifer sistemi, geçmişte kullanılan tuvalet sistemi, kartal yuvası görünümüyle ilgi çekiyor.
Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Kısmı Lideri ve Öğretim Üyesi Doç. Dr. Yakup Karataş, AA muhabirine, Doğubayazıt ilçesinin Osmanlı periyodunda Rusya ve İran hududunun kesiştiği noktada bulunması münasebetiyle her vakit kıymetini koruduğunu söyledi.
İshak Paşa Sarayı’nın inşaatının 1680’li yıllarda başlayıp 1784 yılında tamamlandığını ve sarayın bir şaheser olduğunu söz eden Karataş, şöyle konuştu:
“Saray inşaatının bu kadar uzun sürmüş olması olağan ki mimari yapısında da birtakım hususiyetlerin öne çıkmasını sağlamıştır. Saraydaki giriş formlarındaki taç kapılar, içerideki bezemeler, pençelerdeki süsleme ve motiflere dikkat edildiğinde, aslında çok farklı mimari üslupların bu saray inşaatında kullanıldığını görüyoruz. Bu da rokoko, barok stili eklektik periyot ve öncesindeki Türk İslam ile Selçuklu mimarisinin pek çok tesirlerini görmüş olmamız, aslında saray inşaatının uzun yıllar devam ettiğini göstermektedir.”
Karataş, İshak Paşa Sarayı’nın 1784 yılında 2. İshak Paşa periyodunda bitirildiğini ve bundan ötürü bu ismi aldığını belirterek, Osmanlı’nın resmi literatürünün burayı saray nitelendirmesinden kaçındığını lisana getirdi.
“Topkapı Sarayı’nın küçük bir kopyası”
19. yüzyıla ilişkin arşiv dokümanlarında “İshak Paşa Sarayı namıyla maruf Bayezid Sancağı Hükümet Konağı” sözünün yer aldığını aktaran Karataş, şöyle devam etti:
“Uzun yıllar süren işgal ve istila periyotlarında hem Bayezid Sancağı hem de İshak Paşa Sarayı bu işgal ve istilalarda birçok sefer tahrip edilmiştir. Bir periyot askeri kışla, bir periyotta hükümet konağı olarak kullanılmıştır. Topkapı Sarayı’nın müştemilatı düşünüldüğünde İshak Paşa Sarayı’nda aslında Topkapı Sarayı’nın küçük bir kopyası olarak oluşturulduğunu görüyoruz.”
Kırım Savaşı sırasında Rus istilasına uğrayan Bayezid bölgesi ile İshak Paşa Sarayı’nın çok önemli tahribat geçirdiğine işaret eden Karataş, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Sarayın harem giriş kapılarının altın yapraklı kanatları var ve bunlar Rus istilası sırasında Rusya’ya götürülmüştür. Bizim akademik topluluk açısından altın kapılardan daha değerli olan şey saray kütüphanesinin yağmalanmasıdır. Kütüphanede bulunan yüzlerce cilt yazma yapıtında 1828-29 Osmanlı-Rus savaşı ve sonrasındaki Kırım Savaşı sırasındaki Rus istilalarında o kütüphanedeki yüzlerce cilt yazmanın Ruslar tarafından Moskova ile Petersburg’daki kütüphane ve müzelere götürüldüğünü biliyoruz. Rus kütüphanelerinde bulunan ve İshak Paşa Sarayı’ndan götürülen eserler bizim için değerlidir. Biz Rusya’daki o yapıtlara ulaşabilmek ismine üniversite olarak bununla ilgili bir çalışma başlatacağız.”
Kaynak: Anadolu Ajansı / Abdullah Söylemez
Haberler.com
