AK Parti Genel Lider Yardımcısı Nurettin Canikli, HaberTürk televizyonunda katıldığı canlı yayında açıklamalarda bulundu, gazetecilerin sorularını yanıtladı.
Merkez Bankası’nın rezervlerine ait bir soru üzerine Canikli, pandemi öncesinde Merkez Bankası’nın kullandığı toplam rezervlerin 25-30 milyar dolar civarında olduğunu, yaklaşık olarak 95 milyar dolarlık kısmının da 2020 yılında pandemi devrinde kullanıldığını belirterek, bunun nedeninin negatif gerçek faiz olduğunu söz etti.
Gerçek faizin 2020 yılının ocak ayından itibaren negatife düştüğünü aktaran Canikli, “Şimdi şunu sorabilirsiniz; niçin gerçek faizin negatife düşmesine göz yumduğunuz? Bu türlü bir şey olduğunda Türk lirası varlıklardan çıkış olacağını, kaçış olacağını iddia edemediniz mi diye bir soru haklı olarak gelir. Elbette kestirim ettik. Yani bu ilişkiyi kurmamak, ortalarındaki bu doğrusal ilişkiyi öngörmek mümkün değil, herkes bilir bunu.” diyerek, şöyle devam etti:
“Eğer gerçek faiz negatifse o vakit doğal olarak beşerler Türk lirası varlıklardan diğer alternatif yatırım araçlarına döner. Gelişen piyasalar için gelişen piyasa ekonomileri için. Bu türlü bir sorun Amerika iktisadı ya da Avrupa Birliği ülkeleri için yoktur. Orada dolar mevduatına dolar varlıklarına negatif gerçek faiz verdiği vakit elinde dolar bulunan dolardan çıkamaz, çıkıp nereye gidecek yani? Ancak Türkiye’de ya da gelişen ülkelerde, gelişen piyasalarda o denli değil. Çabucak onu bırakıyor ve alternatif yatırım araçlarına geçiyor. Kendi açısından haklı doğal, rasyonel bir karar veriyor.”
“PANDEMİ NEDENİYLE TİCARETTE İNANILMAZ BİR DARALMA YAŞANDI”
Pandemi periyodunda alınan bir ekip kararlar ve kısıtlamaların iktisadi faaliyetlerin daralmasına neden olduğunu, bunun dışında pandeminin ortaya çıkardığı tesirler nedeniyle ticarette inanılmaz bir daralma yaşandığını hatırlatan Canikli, turizm ve ulaştırma bölümlerindeki duruma dikkati çekerek, şöyle dedi:
“Yüzde 96 oranında ulaştırma faaliyetleri durdu Türkiye’de ve bütün dünyada. Turizm etkilendi. Sonra önlem çerçevesinde birçok alanda insanların ticari faaliyetlerini ortadan kaldıracak biçimde kararlar alındı. Yani kafeler kapatıldı, restoranlar kapatıldı, şehirlerarası ulaşım ortadan kaldırıldı. Bunun öteki bütün dallarda zincirleme olarak etkilediğini düşünün. Artık alışılmış burada bu pandemi ile ilgili kararları alırken de iktisat üzerindeki tahribatını tesirini, ortaya çıkacak olan faturayı da elbette hesaba katmanız gerekiyor. Yani çok ülkü bir kombinasyonu yakalamanız gerekiyor. Hem tesirli bir uğraş edeceksiniz. Sıhhat sistemimizi kahra sokmayacak, o hale gelme evresine gelmesine müsaade etmeyecek bir noktada durduracaksınız, pandemi ile çaba edeceksiniz lakin başka taraftan da iktisadi faaliyetleri de faturayı mümkün olduğu kadar düşük olmasını sağlayacaksınız. Zira hani şunu diyebilirsiniz; orada vefat var, insanların hayatı kelam konusu olunca artık ekonomik faaliyet mi olurmuş diye bir itiraz. Haklı bir itiraz değil. 1929 buhranında, 2008 yeniden global buhranda borsa alanlarında intihar eden binlerce insanın olduğunu hatırlarsanız, iktisatta yaşanacak olan buna benzeri tabloların, sahnelerin tahminen pandemi nedeniyle ortaya çıkacak olan kayıplardan çok daha fazla kayıpları ve ayrıyeten insanların istikrarlarının, psikolojilerinin bozulması üzere tabloları imgeleri ortaya çıkaracağını göz önünde bulundurmamız gerekir. Yalnızca bu değil alışılmış. Yani işte iktisatta gaye dedik ya; üretim kaybı, ulusal gelirin daralması, kasılması ve milyonlarca işsizin ortaya çıkması. Bütün bu optimal dengeyi bulmamız gerekiyor.”
Nurettin Canikli, yaşanan süreçte on binlerce iktisadi işletmenin kendi iradesinin dışında pandemiden etkilendiğini, bilhassa nakit istikrarında bir bozulma yaşandığını belirterek, alacaklarını tahsil edemediklerini, öngördükleri ciroyu yapamadıklarını hatırlattı. Bu firmaların kendi halinde bırakılması durumunda yüz binlerce firmanın batacağını, faaliyetlerini sona erdireceğini anlatan Canikli, bunun milyonlarca insanın işsiz kalmasına, üretim kaybına ve insanların yoksullaşmasına neden olacağını anımsattı.
“ÖYLE DEHŞETLİ SAYILAR Kİ BU İKTİSAT BUNU KALDIRMAZ”
Bütün dünyada olduğu üzere Türkiye’de de işletmelere finansal takviye verildiğini kaydeden Canikli, “Ama bu finansal takviyesi de kaldıramayacakları bir fiyatla veremezsiniz, bir mali yükle veremezsiniz. Zira bu finansman gereksinimi öngörülmeyen bir gereksinimdi ve o finansman için ve ödeyeceği bedel de tekrar öngöremediği bir bedel, yani ödeyeceği faiz.” dedi.
Kelam konusu finansman gereksinimi için verilen kredilerin negatif gerçek faizden verildiğini vurgulayan Canikli, “Eğer Türk lirası varlıklardan çıkışı engellemek için gerçek faizi müspete çıkarmış olsaydık ki aşağı üst bu şu andaki bulunduğumuz düzey çıkarmamız gerekirdi yüzde 18-19’lara. Bunun krediye dönüşmesi yüzde 24-25 olurdu… Firmalarının hiç bir tanesi bunu kaldıramaz. Zira esasen kar marjları zati iyice düşmüş ve ek bir maliyet bu.” tabirlerini kullandı.
Canikli, burada bir tercihin kelam konusu olduğuna işaret ederek, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Ya Türk lirası varlıklardan çıkışı engellemek için gerçek faizi üst çıkaracaksınız, o vakit nitekim dolara yönelme olmayacak, altına talep azalacak ve bu halde Merkez Bankası da rezerv kullanmayacaktı. Lakin bunun alternatif maliyeti ne? Alternatif maliyeti yüzbinlerce iflas, milyonlarca istihdam kaybı ve üretim kaybı. Pahasını tercih ederseniz, yani firmaların mali yapılarının bozulmasına neden olmayacak kadar bir mali yükle finansman takviyesi sağlarsanız, firmalar hayatiyetlerini devam ettirir, üretim devam eder, istihdam devam eder. Biz bunu tercih ettik ve bunun sonucunda da büyüme bu türlü gerçekleşti. 1 milyon istihdam kaybı var, şayet bu halde olsaydı en az 4,5-5 milyonluk bir istihdam kaybı ortaya çıkacaktı. Bakın sayılar o denli fecî sayılar ki bu iktisat bunu kaldırmaz, toplum bunu kaldıramaz. Hiçbir iktisat kaldıramaz bunu. Yani siyaseti bıraktık haydi ha gideriz, öderiz falan problemi değil bu olay. Tercihimizi bu tarafta kullandık. Bunun faturasının enflasyonun yükselmesi ve peşinden faizlerin yükselmesi olacağını da biliyoruz. Zira dolar yükselirse çabucak hiç gecikmeden fiyatlara yansıyor bunu biliyoruz.”
“BUNDAN SONRAKİ PERİYOTTA GERÇEK FAİZ DAİMA MÜSPETTE OLACAKTIR”
Piyasaların gerçek faizlerin negatife düşürülmesine ait kaygısına değinen Canikli, “Bakın şunu çok net olarak söyleyeyim; bu türlü bir formül yüz yılda bir kullanılabilir. Yani önümüzdeki periyotta bu aracı bir daha bu halde kullanma imkanımız yok. Bunun manası şu; bundan sonraki periyotta gerçek faiz daima müspette olacaktır” diye konuştu.
Nurettin Canikli, kamu bankaları ve Merkez Bankasının bu süreçte ziyan edip etmediğine ait soruya, “Hayır, etmedi. Neden, Merkez Bankası piyasa fiyatından sattı.” karşılığını vererek, “Şu anda bugün dolar ne kadar? 8 lira diyelim. İsteyen herkes 8 liraya dolar alabilir, tıpkı ocak ayında 6,5 liraya dolar alabileceği üzere. Kimseye bir ayrıcalık tanınmıyor, kimseye öncelik tanınmıyor, isteyen herkes piyasa fiyatından dolar satın alabiliyor. Bu türlü bir ortamda fiyatın yüksek olduğunu ya da düşük olduğunu söylemek haksızlık.” değerlendirmesinde bulundu.
Yıl sonundan itibaren enflasyonda aşağı taraflı bir hareket olacağını kestirim ettiğini anlatan Canikli, “Çünkü hem bütçe istikrarıyla mali disiplin manasında çok katı kararlar alıyoruz şu anda, sert kararlar alıyoruz, almamız da gerekiyor o açığı kapatmamız için. ve birebir halde cari açığı kapatmamız için de direkt kalıcı, tesirli prosedürleri devreye sokuyoruz şu anda. Hasebiyle orada kararlılığımız var. O kararlılık nedeniyle en geç yıl sonu prestijiyle oradaki eğilimi görebileceğimizi iddia ediyoruz. Fakat görmediğimiz takdirde sıkı duruş devam edecek, bunun altını çiziyoruz. Zira katiyetle burada en ufak taviz vermemiz kelam konusu değil.” tabirlerini kullandı.
Para takası manasında kullanılan “swap”ın Merkez Bankası rezervleri açısından fiilen uzun vadeli bir araç olduğunu anlatan Canikli, net rezervlerin hesaplanmasında “swap”ların düşülmediğini, gerçek bir rezerv olarak kabul edildiğini tabir etti. Fiilen bunun kalıcı, uzun vadeli bir rezerv ögesi olduğunu görüşünü paylaşan Canikli, Merkez Bankası Başkanlığının yaptığı açıklamada da buna işaret edildiğini kaydetti.
MERKEZ BANKASI LİDERLERİNİN SIK DEĞİŞTİRİLMESİ
Canikli, “Merkez Bankası liderlerinin sık değiştirilmesi Türkiye’de iktisada olan inancı bozuyor mu? Merkez Bankası lideri niçin değişti?” sorusu üzerine, bu takdirin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a ilişkin olduğunu, bunun ayrıntılarını bilemeyeceğini söyledi.
Bu bahiste ekonomik bir kıymetlendirme yapabileceğini, bunun şahsi görüşü olduğunu anlatan Canikli, “Ekonomide yanlış alacağınız, ölçüsüz alacağınız bir kararın kesinlikle ülkeye bir bedeli vardır. Birçok insan bunu bilmeyebilir, teknik hususlar olduğu için. Merkez bankalarının bütün karar alıcıların piyasa beklentilerini bir rehber olarak kullanmaları gerekir. Gerçek sinyaller verir piyasa her vakit. Onun üzerine çıkmak iktisada ek önemli bir mali yük getirir. En başta da fiyat istikrarı amacını bozar.” diye konuştu.
“128 MİLYAR DOLAR NEREDE AFİŞLERİ AĞIR HAKARET İÇERİYOR”
“Merkez Bankası rezervleri konusunda daha evvel niçin şeffaf açıklamalar yapılmadı ve bu bahisteki afişler neden toplatıldı?” sorusu üzerine Canikli, şunları kaydetti:
“Afişler ağır hakaret içeriyor. Tahminen ‘128 milyar dolar nerede?’ sorusu masumane bir soru üzere gözüküyor fakat afişi asanların ‘buhar oldu, uçtu, yolsuzluk yapıldı, peşkeş çekildi, yandaşlara aktarıldı” üzere tanımlamaları var. Afiş ile onu asanların açıklamalarının birlikte düşünülmesi gerekiyor. Argümanınızı gündeme getirirsiniz, soruşturulur. Argümanınız karar haline gelmediği sürece karar manasına gelecek bir söz kullanamazsınız. Bu insanın en temel haklarının ihlalidir, hakarettir. Bu savları bugüne kadar söyleyenlerin milletten özür dilemeleri gerekiyor. Millete hakikat bilgi aktarmadılar. Açıklama yapılmaması kimseye hakaret etme hakkı ya da kara propaganda yapma hakkı vermez.”
Kaynak: Anadolu Ajansı / Hamdi Çelikbaş
Haberler.com