Melisa Vardal – Teknolojinin süratle geliştiği günümüzde bilgiye erişim kolaylaşırken ‘kolaycılık’ da hayatımızın her alanına sirayet ediyor. Bu durum, edebiyat dünyasını da tesiri altına almış üzere görünüyor. Artık, kitapların özetlerini sunan uygulamalar ve platformlar aracılığıyla ‘okuduk’ sayılmamız mümkün. Pekala, bir kitabın özünü sahiden kavrayabilmek, satır ortalarında gizlenen manaları keşfedebilmek ve kendimize yeni dünyalar açabilmek için bu uygulamalar kâfi mi? Yoksa bu metotlar, ‘mış gibi’ bir ömrün, ‘mış gibi’ çözümlerinden mi ibaret? Bu sorulara yanıt bulmak için, alanında müelliflere sorduk.
‘“Skor kültürü’nden nasibini alıyor”
Melisa Kesmez – Bir kitabı okumanın okura tek yararı müellifin orada ‘özetle’ ne anlattığını anlamak olmadığı ve okuma tecrübesi bundan çok daha fazla bir mana tabir ettiği için kelam konusu uygulamaların bir kutuya tik atmak dışında bir işe yarayacağını sanmıyorum. Edebi metinler okura daha birinci sayfadan harikulade bir seyahat fırsatı sunar, sayfa sayfa gittiğiniz bir aradır bu. Bazen anlatılanın çok ötesinde bir şey saklıdır orada. O sır bir tek o kitapla yola çıkana bahşedilir. Özetini okumak bunun yakınından bile geçmez. Edebiyat okurluğu ne yazık ki ‘skor kültürü’nden nasibini alıyor.
“‘Mış gibi’ çözümler!”
Deniz Aziz Başarır
Kitabın özetini okumak, kitap okumak sayılmaz kanımca. Zira bilhassa edebiyat yapıtı kelam konusu olduğunda, konusu değildir sıkıntı. O bahsin nasıl anlatıldığıdır, anlatılanların selinde kaybolabilmek yetisidir, kendini romandaki karakterin ya da karakterlerin yerine koyabilmek, kendinden çok farklı, değişik birini anlayabilmektir. Kitapla hava atmak da tam çağımıza nazaran bir hastalık olsa gerek. Hem de yalnızca özetiyle… ‘Mış gibi’ hayatlarımıza ‘mış gibi’ tahliller…!
“Lezzeti öldürür”
İnci Aral – Bu uygulamalara vakit zaman rastlıyorum, ilgimi de çekiyor. Doğrusu “kitap özetleri ile bir insan kitabı nasıl okumuş hissedebilir?” biçiminde bir fikir uyandırıyor bende. Dostoyevski’yi, Virginia Woolf’u bir özetle nasıl okuyabilirsiniz? Okur için özetin kitabın lezzetini öldürebileceğine inanıyorum. Ama eğitmenlikten gelen bir deneyimle şunu da söyleyebilirim: Bu özetleri okumak ya da dinlemek hiç okumamış ya da duymamış olmaktan daha âlâ olabilir.
“Asıl sorun ‘bilmiyorum’ dedirtmeyen baskı”
Arlin Çiçekçi – Kestirme yol vaadi sunan hiçbir tekniğin bireylere kalıcı bir yarar sağlayabileceğine ihtimal vermiyorum. Bilakis, bu çeşit uygulamalar, okuma hareketinin asıl kıymetini göz arkası ederek bilgiyi sadece ulaşılması gereken bir ‘skor’ hâline getiriyor. Tekrar de şahsen, bu uygulamaları pazarlayanları ya da bu tipten kestirme yollar üzerinden arzuladığı ‘skor’a süratle erişmeye çalışanları yargılamanın yahut küçük görmenin de emsal bir kolaycılığa tekabül ettiğini düşünüyorum. Kültürün; gidilen stant, okunan kitap ve katılınan şenlik sayısı kadar kertik atılmış bir yaka kartına indirgendiği bu çağda, bireylere ‘bilmiyorum’ deme özgürlüğü tanımayan baskıyı sorgulamak daha manalı olabilir.
Özetler yararlı olabilir
Artun Ünsal – Klasiklerin çizgi roman olarak yayımlanması gençler ve çocuklar üzerinde çok tesirli oldu. Günümüzde insanların her şeye erişmesi mümkün değil; ne zamanı ne de ömür temposu müsait. Bu nedenle özeti çıkarılan yapıtların -ehil şahıslar tarafından yapılması şartıyla- hava atmaktan çok kültürün genişlemesine hizmet ettiğini düşünüyorum. Hava atmak isteyen aslında yalnızca okuduğu kitaplarla değil giydiği saatiyle, ayakkabısıyla, yedikleriyle kendini ön plana almak istediği için bu bir aksesuar oluyor: “Hem yakışıklıyım hem güzelim bak lakin roman da okuyorum” üzere. Türkiye kitap okuyan bir ülke değil. O nedenle bir edebiyatçı tarafından hazırlanan özetlerin yararlı olacağını düşünüyorum.
“Piyasa şartlarına nazaran hizalamamak için inat ediyorum”
Figen Şakacı – Siz söyleyince gördüm uygulamanın instagramdaki hesabını, baktım 1.2 milyon takipçisi var. Anladığım kadarıyla bu çağda parayı bastırınca herkese like’ını veriyor, kimsenin işi Allah’a havale etmesine artık gerek kalmıyor. Tıpkı biçimde ‘kitap fenomenleri’ diye bir şey de dolaşıyor ortada; bir ticari ürün olarak kitabı göstererek tanıtma… Edebiyat da muharrir da kutsallığını çoktan yitirdi, hâl böyleyken hele hele kitapların tık’lanarak cazip hâle getirildiği yerlerin ‘tik tok’ olduğunu görünce kaşım kalkmıyor, gözüm belermiyor, ben bir muharrir olarak edebiyata bakışımı bu piyasa şartlarına nazaran hizalamamak için inat ediyorum yalnızca. Diyeceksiniz ki dünyada da bu bu türlü; evet ziyadesiyle anladık! Dünyanın tahminen umurunda değil lakin kendi dünyasında keder ettiği problemleri yazmak için, bildiğini okumak için masanın başına oturan muharrir Figen Şakacı da bu türlü, bu da bu türlü biline…
