2000 yılında başlayan devlet başkanlığı kariyeri 2012’de uzatmalı bir formda devam eden Vladimir Putin‘in 2036 yılına kadar da iktidarda kalmasının önünü açan anayasa değişiklikleriyle ilgili referandumda oy verme süreci başladı. Oy verme süreci 1 Temmuz’da sona erecek. Putin ise 2024 yılından sonra devlet başkanlığına aday olup olmayacağı ile ilgili kapıyı açık bırakıyor.
Değişikliklerin kabul edilmesi halinde, mevcut hizmet mühleti 2024’te sona eren 67 yaşındaki Putin, altışar yıllık devirlerle iki sefer daha aday olabilecek ve adaylığını koyup, bu seçimleri de kazanması halinde de 16 yıl daha iktidarda kalabilecek.
Putin ise 2024 yılından sonra devlet başkanlığına aday olup olmayacağı ile ilgili kapıyı açık bırakıyor.
Referandumun birinci etapta 22 Nisan’da yapılması öngörülüyordu. Ama koronavirüs salgını nedeniyle oy kullanma sürecinin başlaması 25 Haziran’a ertelendi. Bu tarih, tıpkı vakitte tekrar koronavirüs nedeniyle 24 Haziran’a ertelenen ve Rusya‘nın 2. Dünya Savaşı’nda Nazi Almanyası’na karşı galip gelmesi nedeniyle kutlanan Zafer Günü’nün 75’inci yıl dönümü merasimlerinden bir gün sonraya denk geliyor.
Gözlemciler, Zafer Günü kutlamalarının milliyetçi hisleri artıracak halde planlandığını ve bunun da umumiyetle Putin’in lehine bir durum yarattığını söylüyor.
Seçmenlerin toplumsal ara kurallarına riayet edebilmelerini sağlamak ismine 1 Temmuz’a kadar oy kullanılabilecek. Seçmenlerin büyük bir kısmının de bu tarihte oyunu kullanması bekleniyor. Oy kullanma merkezlerinde tıpkı anda bulunabilecek kişi sayısı sonlandırılırken, Moskova üzere birtakım yerlerde de oy kullanma süreci elektronik olarak yapılacak.
NEDEN REFERANDUM YAPILIYOR?
Putin, ocak 2020’de anayasayı değiştirmek için referanduma gidilmesini önerdi.
Putin’in önerisi, anayasada yaklaşık 200 civarında değişiklik yapılmasını içeriyor.
Yapılan değişiklikler içinde, Putin’in şu ana kadar üst üste vazife yaptığı periyot sayısını sıfırlıyor. Böylelikle aday olması ve birincisi 2024’te yapılacak iki seçimi de kazanması halinde, Putin’in hizmette geçirdiği mühlete 12 yıl daha ekleyerek, 2036’ya kadar iktidarda kalmasının önündeki yasal beis de kaldırılıyor.
Gayrı değişiklikler içerisinde parlamentonun hizmet salahiyetleri de artırılıyor. Daha evvel devlet liderinde olan başbakanı atama hizmeti parlamentoya devredilirken, yargıdaki atamalar konusunda ise devlet liderinin salahiyetleri artırılıyor.
Devlet yöneticisinin mahallî idareler ve belediyeler üzerindeki yetkilerinin kapsamı genişletiliyor.
EŞCİNSEL EVLİLİKLER YASAKLANIYOR
Ayrıyeten evlilik kavramını bayan ve erkek arasındaki birlik olarak tanımlayan bir ibare de ekleniyor. Böylelikle eşcinsel evlilikler anayasaya münafi hale getiriliyor.
Paketin içinde minimum fiyatın geçim masrafı seviyesinin altına düşmesini engelleyen ve emekli maaşlarının sistemli olarak artırılmasını öngören düzenlemeler de var.
Rusya gözlemcileri, bu değişiklikleri Putin’in klâsik ve milliyetçi ideolojisinin anayasaya yansıtılması olarak yorumluyor.
PUTİN NEYİ AMAÇLIYOR?
Putin, 20’nci yüzyılın başından bu yana Rusya’nın en güçlü bireyi konumunda bulunuyor. 1999 yılında Başbakan olarak atanan Putin, 2000 ile 2008 yılları arasında Devlet Başkanlığı yaptı.
Üst üste iki periyot kuralı nedeniyle 2008 ile 2012 yılları arasında tekrar başbakanlık koltuğuna oturdu ve 2012 yılında da tekrar devlet lideri seçildi. 2018 yılındaki seçimleri kazanarak, 2. devlet başkanlığı devrinin 2. periyoduna başladı. Vazife vadesi, 2024’te doluyor.
Putin’in üst üste hizmet yaptığı mühletin sıfırlanması fikri, en büyük destekçilerinden, eski kozmonot Milletvekili Valentina Tereshkova’ya ilişkin.
Putin’in anayasa değişikliklerinin kabul edilmesi için yerinde desteğe sahip olduğu düşünülüyor. 2018 seçimlerini yüzde 76 oyla kazanmıştı.
BBC Moskova Muhabiri Sarah Rainsford, Putin’in bu defa periyot sayısının sıfırlanması teklifini kabul etmekte “çekiniyor üzere görünmek için elinden geleni yaptığını ve bunu ‘aşağıdan’ gelen bir talep olarak yansıttığını” belirtiyor.
Rainsford’a nazaran, Putin, devletin devlet yöneticisini değiştirmek için gereğince gelişmiş olmadığını ima ediyor.
Rainsford, “Bu fikrin çok da yanlış olmadığını düşünenler de var. Putin’den hakikaten hoşlanmasalar bile, çok da başa takmıyorlar. Birçok kişi ise Batı’ya karşı çıkabilen güçlü bir önder olarak görüyor. Sıkça gündeme getirilen bir başka mevzu da gerçek bir alternatifinin olmadığı” diyor.
PUTİN NASIL VAZGEÇİLMEZ OLDU?
Komünizm ile Garp arasındaki Soğuk Savaş’ın son günleri, Putin’in siyasi hayatı açısından da belirleyici bir periyot oldu.
1989 Devrimi sırasında Putin, o devirde komünist Şark Almanya sonları içerisinde bulunan Dresden’de hizmetli, alt kademe bir KGB ajanıydı.
Bu devrim, büyük protestolar sonucunda Berlin Duvarı ve Demir Perde’nin yıkılışına tanık olan Putin’i halk ayaklanmaları ve SSCB’nin yıkılmasının akabinde Moskova’da ortaya çıkan güç boşluğu derinden etkiledi.
Putin, “Birinci Şahıs” isimli kendisiyle yapılmış mülakatlardan oluşan bir kitapta, Aralık 1989’da KGB’nin Dresden’deki karargahının protestocular tarafından kuşatıldığı bir periyotta Moskova’dan yardım istediklerini fakat Mihail Gorbaçov idaresinin “sessiz kaldığını” söylemişti.
Bunun üzerine Putin, kendisi inisiyatif alarak birtakım kritik dokümanları imha etmeye başladı. Putin, o günleri “O kadar çok şey yaktık ki, bir müddet sonra kazan patladı” laflarıyla tanım etmişti.
Putin’in biyografisini yazan Alman gazeteci Boris Reitschuster, “Doğu Almanya’da geçirdiği devir olmasaydı, farklı bir Putin ve farklı bir Rusya ile karşı zıdda olurduk” diyor.
SİYASİ YÜKSELİŞİ NASIL BAŞLADI?
O periyot ismi Leningrad olan ve daha sonra St Petersburg’a dönüştürülen memleketine döner dönmez yeni Belediye Lideri Anatoly Sobchak’ın sağ kolu oldu.
Putin, Şark Almanya’da SSCB periyodundaki hizmetlerini kaybetmiş olsalar da yeni Rusya’da şahsî ve siyaseten yıldızı parlamaya başlayan bir küme eski bürokrattan biriydi.
Bu nedenle, Sobchak hakkındaki yolsuzluk argümanlarının soruşturulduğu bir devirde girdiği belediye başkanlığı seçimlerinde kıl hakkı eski yardımcısına kaybetmesine rağmen, Putin’in siyasi kariyeri yükselişine devam etti.
Moskova’ya taşındı, KGB’nin konumunu alan yeni istihbarat örgütü FSB içerisinde yükselmeye başladı ve ahir kendini Kremlin’de buldu.
O devir Rusya’nın devlet başkanlığı koltuğunda Boris Yeltsin oturuyordu. Yeltsin, yeni rejime geçiş periyodunda çok önemli para ve siyasi tesir sahibi olan oligarklarla iş birliği yaparak Komünist Parti’nin bürokrasideki aktifliğini dizginlemeyi başarmıştı.
Boris Berezovsky üzere güçlü iş adamlarının aralarında bulunduğu oligarklar, Yeltsin’in en kıymetli destekçileri ve seçim periyotlarında kamuoyunu etkileme gücüne sahip odaklara dönüşmüştü.
Yeltsin, 1999 yılında Putin’in Başbakan olarak atadı.
DEVLET BAŞKANLIĞINA GİDEN SÜREÇTE NELER YAŞANDI?
Davranışları giderek tutarsız bir hal almaya başlayan Yeltsin, 31 Aralık 1999’da ani bir kararla istifasını açıkladı. Bölgesine, Putin vekalet etmeye başladı.
Berezovsky ve öbür değerli oligarkların da onayladığı Putin, Yeltsin için harika bir halef olarak görülmeye başlandı. Mart 2000’deki seçimleri kazanarak, resmen devlet yöneticisi oldu.
Yeltsin’in siyaseten ardında olan oligarklar ve ıslahat yanlıları, birinci etapta Putin’in vazifeye gelmesinden büyük bir memnuniyet duydular.
Gelgelelim Putin, iktidara gelmesinden sonraki üç ay içerisinde medyanın denetimini ele geçirerek, hem oligarklara hem de Kremlin’deki başka eski güç odaklarına karşı değerli bir kazanım elde etti.
Bağımsız televizyon kanalı NTV kapatılırken, öbür medya kuruluşlarına da baskınlar düzenlendi ve yayınlanacak haberlere devlet teftişi getirildi.
Birçok gözlemci, bu hamlelerin daha o periyotta ileriye dönük olarak Putin’in idare usulüne ait değerli ipuçları verdiği görüşünde.
İKTİDARA GELİNCE NASIL BİR STRATEJİ İZLEDİ?
Basının denetimini ele geçiren Putin, böylelikle hem dinamik konumlarda bulunan güçlü muhaliflerini bölgesinden etmiş oldu hem de Çeçen Savaşı’ndan Moskova’da düzenlenen terör taarruzlarına kadar birçok mevzuda söylemlere cephe verme imkanı buldu.
Ayrıyeten kendisine verilen halk desteğini de artırırken, yeni Rusya ve başkanı imajını da istediği formda biçimlendirdi. Ayrıyeten devletin yeni düşmanlarının kimler olduğunu da tanımlamaya başladı.
O periyottan bu yana Rusya halkı, sadece Putin’in kendilerine göstermek istediklerini izliyor. Rusya’da bulunan yaklaşık 3 bin televizyonunun büyük bir kısmı artık haber vermiyor. Siyasi haberler ise devletin murakabesinden geçirilerek yayımlanıyor.
LOKAL IDARELER ÜZERİNDEKİ AKTIFLIĞINI NASIL ARTIRDI?
Rusya’da 83 bölgesel idare bulunuyor. Putin, artık bu idarelerin başına kendi güvendiği isimleri vali olarak atıyor.
2004 yılında yapılan bir değişiklikle, valiler için yapılan lokal seçimler kaldırıldı. Yeni düzenlemeyle, eyalet meclisleri devlet yöneticisinin belirlediği üç aday içerisinden valiyi seçiyor.
Her ne kadar muhalefet Putin’i “demokrasiyi ortadan kaldırmakla” suçlamış olsa da, bu stratejisi münhasıran Çeçenistan üzere kesimlerde meyvelerini verdi.
Bölgesel seçimler, 2012 yılında düzenlenen protestoların akabinde tekrar yapılmaya başlandı. Gelgelelim Nisan 2013’te yapılan yeni yasal düzenlemeyle eyalet idarelerinde Putin’in tesiri ve gücü tekrar artırıldı.
PROTESTO ŞOVLARINA NASIL KARŞILIK VERDİ?
2011 ile 2013 yılları arasında Moskova’dan başlayan ve öbür mekanlara de yayılan büyük protesto fiilleri düzenlendi. Aksiyoncular, seçimlerin adil olmasını ve demokratik ıslahata gidilmesini talep ediyordu.
Bu protestolar, 1990’lardan bu yana Rusya’da görülen en büyük hareketler olarak kayıtlara geçti. Birebir devirde, Orta Şark ve Kuzey Afrika’da Arap Baharı ile Kafkasya’da da “renkli devrimler” dönemi yaşanıyordu. Tüm bu yaşananlar 1989 yılındaki vakaları anımsatıyordu.
Putin, bu hareketleri batılı hükümetlerin Rusya’ya müdahale etme aracı olarak gördü.
Manzarada de olsa birtakım değişiklikler yapması gerektiğine ikna oldu ve kısa bir vade liberal bir deney süreci başlattı.
Gündeme gelen teklifler arasında siyasetin merkeziyetçilikten çıkartılması ve yer idarelerinin ekonomik kararlardaki aktifliğinin artırılması da konum alıyordu.
Putin, o periyotta yaptığı acilen her konuşmada “reform” sözcüğünü kullandı gelgelelim bu teşebbüs kısa periyodik oldu.
Protestoların dinmesinin akabinde bu strateji de rafa kaldırıldı.
RUSYA’NIN DIŞ SIYASETI NASIL DEĞİŞTİ?
Putin periyodu, Rusya’nın memleketler arası ortamda da faal bir memleket olmasını sağladı.
Ukrayna’da devrim sonrası yaşanan iktidar boşluğu, Putin’e taktiksel açıdan bir fırsat sundu.
Şubat 2014’te Kırım’ın ilhak edilmesi, Putin’in bugüne kadar ki en büyük dış siyaset zaferi ve batıyı küçük düşüren bir hamle olarak gösteriliyor.
Rusya bu hamleyle, komşusu olan bir devletin topraklarının bir kısmını ele geçirmiş oldu. Tüm bunlar olurken dünya da izledi ve buna handikap olamadı.
Bölgesel analistlere nazaran, Putin, Rusya’nın kendi çıkarlarının peşine düşmesi için Soğuk Savaş devrindeki üzere bir üstün güç olmasına gerek olmadığının farkında.
Putin, bu tarihten sonra Garp ve NATO ile bağlarında daima bir adım öne geçti. Münasebetleri yöneten, suratını belirleyen ve tanımlayan Rusya olmaya başladı.
Her ne kadar Kırım, Rusya’nın bugüne kadarki en büyük kazanımı olsa da, tek kazanımı değil.
Putin, 10 yıllardır evvelden SSCB’nin modülü olan devletlerin bulunduğu coğrafyada Rusya’nın siyasi aktifliğini artırmak için uğraşıyor. 2008 yılında Gürcistan’da anlaşılan birtakım kazanımlar elde etti.
Putin, garbın dış siyasetindeki uyumsuzluğu kendi çıkarına kullanmakta ve zayıflığını avantajına çevirmekte başarılı oldu.
Rusya’nın Suriye Devlet Yöneticisi Beşar Esed’e destek olmak için yaptığı askeri müdahale kendisi için birçok faydayı da beraberinde getirdi.
Bunların başında, Orta Doğu’da istikrarın sağlanması için kritik konumda olan bir devletin denetiminin tamamının tek bir aktörün eline geçmesini engellemek geliyor.
Ayrıyeten, Rusya, buradaki operasyonlarda yeni silah ve askeri taktikleri de deneme imkanı buldu.
Dahası, tesir ortamı olarak gördüğü yerde tarihi müttefiklerine de “Rusya eski dostlarını ortada bırakmaz” iletisi vermiş oldu.
PUTİN, RUSYA’NIN YENİ ÇARI MI?
Putin, iktidarı elinde tuttuğu devir boyunca Rusya’nın genişleme siyasetinin temelinde duran ve tarihî kökenleri feodal nizama dayanan “Rus Topraklarının Toplayıcısı” fikrini yine hayata geçirdi.
Bu tasavvur, Kırım ve başka yakın nahiyelerin Putin için neden kıymetli olduğunu da ortaya koyuyor.
Arkady Ostrovsky üzere kimi Rusya gözlemcileri, bu yaklaşımın parti siyasetinin üstünde eşi gibisi olmayan bir Rus başkan tanımlaması yaparak, günümüzde bir Çar’ın ortaya çıkmasının da önünü açabileceğini düşünüyor.
Putin’in son seçimlere bağımsız aday olarak katılması da bu mütalaayı pekiştiren bir gelişme olarak gösteriliyor.
Bugün, Putin’in Rusya’daki durumu sarsılmaz görünüyor. Pekala lakin 2024’te dördüncü periyodu sona erdiğinde neler olacak?
Hiç kimse geleceği göremez fakat Vladimir Putin, planlayabilir.
Haberler.com
