Erciyes Üniversitesi (ERÜ) Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi Doç. Dr. Aycan Gündoğdu ve ERÜ Mühendislik Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Özkan Ufuk Nalbantoğlu, huzursuz bağırsak sendromu ve kronik kabızlık şikayetlerine geliştirdikleri yapay zeka algoritmasıyla bireye özel diyet ve prebiyotik dayanağıyla tahlil bulmaya çalışıyor.
Geliştirilen yapay zeka sisteminde, hastalardan alınan dışkı örnekleri yeni jenerasyon dizileme sistemleriyle inceleniyor ve özel algoritmalar aracılığıyla şahsa özel rapor oluşturuluyor.
Hastalardan alınan dışkı örneğinin tahlilinde yapay zeka sistemini kullandıklarını belirten Gündoğdu, “Kişilerden bağırsak mikrobiyom örneği alıyoruz, yani gaita örneği alıyoruz. Daha sonra bunları yeni kuşak dizileme sistemlerinde diziliyoruz, bakteri çeşitliliğine bakıyoruz, 40 binden fazla insanın bağırsak mikrobiyomu örneğiyle karşılaştırıyoruz. Daha sonra bizim geliştirdiğimiz algoritmayı kullanarak kişinin bağırsağına, bağırsağındaki bakterilere nazaran özel diyet tekliflerinde bulunabiliyoruz.” diye konuştu.
“Besin skorlaması yapıyoruz”
Alınan dışkı örneğindeki bakterilerin sıhhatle ilişkilendirilmiş birçok tesirinin incelendiğini anlatan Gündoğdu, şunları kaydetti:
“Dışkıyı yeni jenerasyon dizileme sistemleri dediğimiz sistemlerde bakteriyel gen boyutunda diziliyoruz. Yani bakterilerine bakıyoruz. Daha sonra yapay zeka temelli algoritmalarımızı kullanarak 2 başka rapor oluşturuyoruz. Bu raporlardan biri o kişinin iç dünyasını haritalayan bir rapor. Yani bağırsak bakteri çeşitliliği nasıl, antibiyotik hasarı var mı, bunun üzere yaklaşık 15 parametreyi içeriyor. İkinci raporumuz ise bu kişinin rastgele bir parametresi, rastgele bir pahası sağlıklı insanlardan farklıysa ki 40 bine yakın bireyden oluşan bir data tabanımız var, bunu sağlıklıya nasıl benzeteceğimiz konusunda besin teklifleri, besin skorlaması yapıyoruz. Bunu 300’ün üzerinde besin öğesi üzerinden yapıyoruz.”
Kişinin talep etmesi durumunda raporlara nazaran diyetisyenlerin 6 hafta boyunca prebiyotik ile diyet verip takiplerinin de yapıldığını anlatan Gündoğdu, süreç sonunda yapılan ikinci testte farklılaşma görüldüğünü, skorların daha da düzgünleştiğini ve geliştiğini gördüklerini lisana getirdi.
Yalnızca hastaların değil, sağlıklı insanların da bu testi yaptırabileceğini vurgulayan Gündoğdu, “Yaptığımız klinik çalışma sonucunda Irritabl bağırsak sendromu (huzursuz bağırsak sendromu) hastalarının yaklaşık yüzde 78 şikayetlerinde azalma olduğunu gördük. Kronik kabızlık için bu oran yüzde 90’lara çıkıyor.” dedi.
“Binlerce bakterinin çeşitliliğine, birbiriyle olan münasebetine bakılıyor”
Gündoğdu, testi 2020 yılı mayıs ayından beri kullanıma sunduklarını ve 2 binden fazla bireyde uygulandığını anlatarak, şöyle devam etti:
“Bize hastanın örneği geldiği vakit öncelikle mikroorganizmaların DNA’sını izole ediyoruz. Bu bize bağırsağımızda bulunan bakteriler hakkında bilgi sağlıyor. Biz bu bilgiyi kullanarak bakterilerin çeşitliliğini, birbiriyle olan bağlantısını, sağlıklı bir kişinin bakterilerinden hangi bakımdan farklı olduğunu ve bakterilerin besin gereksinimlerini tahlil ediyoruz. Yapay zeka binlerce bakterinin hem birbiriyle olan bağlantısında hem de bu binlerce bakterinin çeşitliliği ve ilgisinin sağlıklıya ne kadar benzeyip benzemediğini anlamada devreye giriyor. İkinci kademede yeniden bahsettiğim büyük komünitenin sağlıklıya benzetmek için nasıl prebiyotikler nasıl diyetler alması gerektiğini yapay zeka belirliyor. Münasebetiyle, hasta bağırsakların sağlıklıya hangi besin müdahaleleriyle benzeyeceğini anlamamızda da yapay zeka devreye giriyor. Bağırsak sıkıntıları yaşayan hastalar için bir umut ışığının aralandığını söylemek mümkün.”
Kendilerine ulaşan hastalara bir kutu gönderdiklerini belirten Gündoğdu, numuneyi şahısların isterlerse meskenden isterlerse paydaşlar aracılığıyla kendilerine posta yoluyla ulaştırabileceklerini lisana getirdi.
Bu teknolojiden faydalanmanın kolay olduğunu anlatan Gündoğdu, konuşmasını şöyle tamamladı:
“Bu eseri internet sitemiz üzerinden alabiliyorlar ayrıyeten klinikler, özel hastaneler, diyetisyenler ve muayenehanesi olan doktor üzere paydaşlarımız var. Buraya gelen hastalara paydaşlarımız bu yeni sistemden, yeni teknolojiden bahsediyor ve hastalar alabiliyor. Sağlıklı olan vatandaşlar da faydalanabiliyor. Teknolojiyi kullanmak isteyen hastalar ya da sağlıklı beşerler sipariş ettikleri vakit kendilerine bir kutu geliyor. Onun içerisinde bir tüp var. Tüpün içinde dışkıdaki bakterileri öldüren lakin öldürürken DNA’sına ziyan vermeyen sıvı bir solüsyon var. Bunun içine bir ölçü dışkı örneklerini koyuyorlar. Daha sonra gönderdikleri o tüpler, firmanın İstanbul’daki şubesinde toplanıyor. Akabinde buraya gelerek Genom ve Kök Hücre Merkezi’nde DNA izolasyonları yapılıyor, o süreçler o prosedürler devam ediyor. En fazla 4 hafta içerisinde raporlar, sonuçlar kendileriyle paylaşılıyor ve istedikleri diyetisyen ya da tabiple ilerleyebiliyor.”
AA / Müzahim Zahid Tüzün – Son Dakika Haberleri
Haberler.com
