Covid: İngiltere’de yetişkin nüfusun çoğu aşılansa da salgının üçüncü dalgası yaşanabilir mi?

Yetişkin nüfusun yarısından fazlasını en az bir doz aşılayan İngiltere, önümüzdeki haftadan itibaren koronavirüs tedbirlerini adım adım kaldırmaya başlıyor. Mart sonundan itibaren beşerler açık havada küçük kümeler halinde birortaya gelebilecek.

Ancak Avrupa ülkelerinin çabucak tamamında olay sayıları tekrar artarken, İngiltere’de de üçüncü dalga ikazları yapılıyor.

Başbakan Boris Johnson Avrupa’daki dalganın “İngiltere kıyılarına vurmasının” an problemi olduğunu söyledi.

Bu kadar yüksek aşılama seviyesiyle, üçüncü dalga ne manaya gelebilir?

Tehlike geçmiş değil

Avrupa’da yükselen olayların oluşturduğu tehditten kelam ediliyor ancak virüs çeşitli varyantlarıyla İngiltere’de hali hazırda dolanımda.

Alınan sıkı kapanma tedbirleri ve aşılama kampanyasının hızlandırılmasıyla paralel olarak hadise sayıları, vefatlar ve bulaş suratı yıl başına kıyasla keskin bir düşüş gösterdi.

Ocak ayı başlarında günde 65 bine kadar vuran olay sayıları geçtiğimiz hafta ortalama 5 bin seviyesine kadar indi, vefatlar de günde 1300’lerden 100’ün altına kadar düştü.

Lakin hala tehlike geçmiş değil. Virüsün deveranı her an hızlanabilir.

Ulusal İstatistik Kurumu’nun varsayımlarına nazaran, belirti göstermeyen olaylarla birlikte şu anda 68 milyonluk toplum nüfus içerisinde 100 bin kadar enfekte insan olabilir.

Ayrıyeten 8 Mart’tan itibaren okulların açılmasıyla birlikte çocuklar ortasında olaylarda az da olsa bir artış gözleniyor. Fakat uzmanlar bu artışın bir kısmının ortaokul seviyesinde öğrencilerin tertipli olarak test edilmesinden kaynaklanıyor olduğuna işaret ediyorlar. Çocuklar ortasında test sayısındaki artış ve artık belirti göstermeyen hadiselerin da tespit edilmesiyle sayılar ister istemez yükseliyor.

Ama çocuklar ortasındaki hadiselerdeki artışın bir kısmının da okulların açılışı ve temasın artışıyla ilintili olduğu düşünülüyor. Bu ise çocukların virüsü şimdi birden fazla aşılarının birinci dozunu olmamış olan 50 yaş altındaki anne ve babalarına taşıması ve salgının yine yayılması manasına gelebilir.

Aşılanmış nüfus inançta değil mi?

Covid ölümlerinin yüzde 99’u şu anda aşılanmış olan kümelerde yaşandığına nazaran, virüsün yayılması neden dert yaratıyor?

Edinburgh Üniversitesi’nden salgın hastalıklar uzmanı Profesör Mark Woolhouse, aşılamanın koronavirüse yakalanmakla, mevt ve ağır hastalık ortasındaki ilişkiyi önemli biçimde zayıflattığını söylüyor.

Lakin taşıyıcı insan sayısı yüksek olduğu surece virüsün aşılanmamış, ya da aşının yüksek müdafaa sağlamadığı insanlara ulaşmanın yolunu bulacağına dikkat çekiyor.

Şu ana kadar yapılan denemeler aşıların tesirli olduğunu, hastalığı ağır geçirme riskini önemli biçimde azalttığını ve hastalığa yakalananların bile en fazla hafif bir öksürük ve kısa süren bir nefes darlığı geçirebileceğini gösterdi.

Ama bu birebir vakitte aşıların yüzde yüz başarılı olmadığını da ortaya koyuyor.

Profesör Woolhouse bu yüzden, sıhhat sisteminin üzerindeki yük önemli biçimde azalsa bile hala vefatlar olabileceğine dikkat çekiyor.

Kimsenin kestirim edemediği bir şey ise, önümüzdeki aylarda hadiselerin hangi süratle artabileceği.

Yeni varyant, yeni bir salgın mı demek?

Bir kişinin hastalığı ortalama kaç şahsa bulaştırabileceği yani doğal R sayısı koronavirüsün birinci varyantında 3 ile 4 ortasındaydı. Lakin yeni ve daha bulaşıcı varyanlarda bunun 5 civarında olabileceğini söyleyenler var.

Loughborough Üniversitesi’nden salgın modellemesi uzmanı Dr Duncan Robertson yeni varyantlarla birlikte artık yeni bir salgınla yüzyüze olduğumuzu düşünüyor.

“Yeni varyantın ortaya çıkışından sonra, toplumsal ara tedbirlerini birinci sefer kaldırıyor olacağız. Özellikle aşılama oranının daha düşük olduğu bölgelerde süratle yayılabilir” diyor.

Üçüncü dalgayı belirleyecek faktörler neler?

Bundan sonra olabileceklerin istikametini belirlemekte hayati rol oynayacak birkaç faktör var.

Birincisi aşılama ve bağışıklık faktörü. Aşılama kampanyası, aşılananları koruyacağı üzere birebir vakitte bulaş suratını yavaşlatmaya da yarayacak.

Birinci datalar Oxford-AstraZeneca aşısının, vurulan insanların üçte ikisinde virüsü diğerlerine geçirmeye de mani olduğuna işaret ediyor.

Buna bir de zati hastalanmış olan ve bu suretle bir çeşit bağışıklık edinmiş olan nüfusun tahminen dörtte birini ekleyebiliriz.

İkincisi, mevsim tesiri. Önümüzdeki aylarda Kuzey Yarımküre’de hava ısınacak. Teneffüs yollarını etkileyen virüsler ekseriyetle kış aylarında bahar ve yaz aylarına kıyasla daha çok yayılıyor.

Şimdi koronavirüsün mevsimden ne ölçüde etkilendiğini çok net bilmiyoruz fakat değişen mevsimlerin bir tesiri olması beklenen. Bu nedenle de salgının yaz aylarında yükselişe geçmesi mümkünlüğünün düşük olduğunu, üçüncü dalganın kışa yanlışsız yaşanabileceğini düşünen uzmanlar var. Ancak bu da aşılama kampanyalarının birkaç ay daha kazanması ve üçüncü dalganın önünü kesmekte daha tesirli olabilmesi demek.

Bilinmeyen bir faktör de kamuoyunun tavrı.

Şu ana kadar virüsün en çok kapalı yerlerdeki temaslarla yayıldığı biliniyor.

Profesör Woolhouse, “Açık havadaki faaliyetlerin birçoklarının inançlı olduğunu biliyoruz. Okulların açılmasıyla salgının suratında çok büyük artışlar yaşanmadığını, otelcilik lokantacılık ve perakende satış kesimlerindeki risklerin azaltılabileceğini biliyoruz. Lakin insanların meskenlerinin içinde ne yaptığını denetim edemeyiz. Virüsün yayılması için en ülkü alan evler” diyor.

Üçüncü dalga ne kadar büyük olabilir?

Cambridge Üniversitesi’nden risk kıymetlendirme uzmanı Profesör David Spiegelhalter, tedbirlerin adım adım kaldırılması sürecinde bir çok insanın birinci reaksiyonunun “artık herşeyin düzeldiği” istikametinde olacağını söylüyor.

Lakin Profesör Spiegelhalter bu duyguya çok güvenmemek gerektiği ihtarında bulunuyor.

Her adımı atarken temkinle hareket etmek gerektiğine dikkat çekiyor.

Emel kuşkusuz bir yandan toplumun olağan hayata geri dönme gereksinimi ile virüsü denetim edebilme uğraşının dengelenebilmesi.

Bu noktada bir kısım uzman Covid’e karşı “sıfır hoşgörü” yaklaşımını savunuyor lakin İngiltere hükümeti bunun mümkün olmadığı görüşünde.

Bu hafta hükümetin baş bilim danışmanı Patrick Vallance “sıfır Covid bahtının sıfır olduğunu” söyledi.

O vakit, “Üçüncü dalga olacaksa, ne kadar büyük olabilir?” sorusuna cevap aranıyor.

Uzmanların hükümet için hazırladığı modellemelere nazaran, aşılama kampanyasının iyi gitmesi ve toplumsal hayatın çok temkinli bir halde olağanlaşması halinde bile 2022 yazına kadar, yani önümüzdeki bir yıl içerisinde İngiltere’de 30 bin kişi daha Covid’den hayatını yitirebilir.

Bu, İngiltere’de geçtiğimiz bir yıl içinde yaşanan can kaybının (125 bin) dörtte biri kadar. Ayrıyeten sıradan grip yüzünden ülkede en fazla 25 bin civarında insanın öldüğü düşünüldüğünde mevt oranının gribe yaklaştığı düşünülebilir.

Ama bu en iyimser senaryo. Şayet herşey istendiği üzere gitmezse, varsayımlara nazaran vefatlar bunun iki misline kadar yani 60 bine kadar çıkabilir.

Kuşkusuz modellemeler aşikâr şartlara bağlı olarak değişebilecek öngörüler. Lakin yeniden de bir ihtar niteliği var ve en azından aşılama kampanyası ne kadar başarılı olsa da salgının alt edildiğinin düşünülmemesi gerektiğinin altını çiziyor.

Haberler.com