Türk lirasının son günlerde süratle bedel kaybetmesi, her alanda olduğu üzere ticari iş mukavelelerinin durumu hakkında soru işaretleri doğurdu. Uzmanlar, bunun mukavele ilgileri bakımından epeyce değerli sonuçlar getireceğini lisana getirdi. Altınbaş Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Umut Yeniocak, kontrat konusu eserlerin ya da hizmetlerin fiyatlarının süratle ve büyük oranlarda değişmesinin, tedarik mukavelelerinin mevcut hâliyle sürdürülmesini güçleştirdiğini söyledi. Yeniocak, “Bundan birkaç ay evvelki fiyatlara nazaran uzun periyodik kontratlar imzalayan işletmelerin, yaşanan son ekonomik gelişmeler karşısında beklenmeyen ve büyük ölçekli ziyanlara uğramaları kaçınılmaz bir sonuç” dedi.
ÖZEL DÜZENLEME VAR
Bu durumla birinci kere karşılaşılmamasına karşın son günlerde yaşanan dalgalanmanın istatistiklere nazaran sıra dışı ölçülerde olduğuna dikkat çeken ve kontrat hukuku açısından yaşanabilecek durumlar hakkında ihtarlarda bulunan Yeniocak, bilhassa dövizle yapılan süreçlerde, sürecin yapıldığı tarih ile şimdiki tarih ortasında TL’nin çok ölçüde bedel kaybetmiş olması ve TL ile yapılan süreçlerde de fiyatların süratle yükselmesinin, daha evvel imzalanmış mukavelelerden beklenen yararın büyük oranda ve beklenmeyecek ölçüde boşa çıkması manasına geldiğini söyledi. Yeniocak, “Bu durum, mukavele hukukunda ‘uyarlama’ denilen davaların açılabilmesine imkan verir” diye konuştu.
Bugünlerde yaşanılan gerek dövizdeki süratli ve yüksek oralardaki dalgalanma gerekse TL bazlı kontratlardaki çok fiyat artışlarının evvelden öngörmenin mümkün olmadığını belirten Yeniocak, bu tıp öngörülemez sürpriz gelişmelerin borcun yerine getirilmesini çok derecede güçleştirdiğini belirtti. Yeniocak, kontrattan beklenen gelirin elde edileme-diği bu üzere durumlar için kanunda özel bir düzenleme olduğuna dikkat çekti.
VAKİT KAYBETMEYİN
Borçlar Kanunu’nun 138. unsuru’nun, bu cins beklenmeyen gelişmelerin yaşanması sebebiyle borcunu ifa etmekte çok derecede zahmet yaşayan bireylerin, mahkemeye başvurarak borcunun yapılandırılmasını yani ‘uyarlanmasını’ talep edebileceğini söyleyen Doç.Dr. Yeniocak, “Hatta bu unsurun son fıkrasında uyarlama davalarının, yabancı para ile borçlanan şahıslar tarafından da açılabileceği bilhassa vurgulanmıştır” dedi.
Bu noktada işletmelerin de süreci iyi takip ederek, vakit kaybetmemelerini öneren Yeniocak, borcun yerine getirilmesi bakımından çok zahmet yaşayan şahıslar ve kurumlar, karşı tarafa bildirimde bulunarak dövizin ya da fiyatların çok yükselmesi durumunun ‘beklenmeyen hâl’ teşkil etmesi gerekçesiyle, borcun yeni duruma nazaran güncellenmesi, uyarlanması gerektiğini, bunun kabul edilmemesi hâlinde ise bahsin mahkemeye taşınacağını bildirmelerinin yararlı olacağı ihtarında bulundu.
‘GEREKSİZ ZENGİNLEŞME’ VURGUSU
Husus hakkında görüşlerini paylaşan Avukat Cesim Parlak da şunları söyledi: “Dolarizasyon sıkıntısı çok uzun yıllardır ülkenin gündeminde. 2001 ve 2008 yıllarında da Döviz kurlarında yükseliş yaşanmıştı. O periyotlarda de ‘öngrülemeyen’ artışlar nedeniyle hem ferdî hem de ticari işletmeler uyarlama davaları açmıştı. Açılan davalarda imzalanan kontratı yine yapılandırılması talep edildi. Mahkemelerden tüketici lehine kararlar çıktı.
Artık de emsal bir durum yaşanıyor. Enflasyondan fazla yani öngörülemeyen bir artış durumu var döviz kurlarında. O yüzden artık de döviz ile mukavele imzalayanlar mahkemeler başvurabilir. Bu müracaatlarda kendi özel durumlarının çok iyi ortaya konması gerekiyor. Döviz kurlarında yaşanan yükseliş nedeniyle kendi ticari hayatlarında ya da ekonomik durumlarında zorluk yaşadıklarını gösterirlerse, karşı tarafın da döviz kurlarında yaşanan yükselişle gereksiz zenginleştiğini iyi anlatırlarsa mahkeme bunu dikkate alacaktır.”
ÖDENMİŞ BORÇLAR İÇİN DE TALİH VAR
Ödenmesinde zahmet yaşanmasına karşın Borç harç da olsa ödeme yapılması durumunda, ödeme sırasında kesinlikle ‘uyarlama davası açma hakkının gizli tutulduğunun’ muhataba bildirilmesi gerektiğine dikkat çeken Doç. Dr. Yeniocak, “Böylece mahkemenin, uyarlama davasını kabul ederse, geriye dönük olarak tamamı ödenmiş borcun bir kısmının davacıya iadesi istikametinde karar vermesi mümkündür” açıklamalarında bulundu. Yaşanan döviz dalgalanmasının, piyasanın çok derecede huzursuz olmasının, fiyat istikrarının büsbütün kaybolması hâllerinin evvelden hesaba katılabilecek, öngörülebilecek seviyenin çok ötesinde olduğunu lisana getiren Yeniocak, “Bu sebeple, Kanunda bahsettiğimiz uyarlama kuralının uygulanması için kuralların gerçekleştiğini kabul etmek gerekir. Açılan davaların da mahkemeler tarafından bu tarafta kıymetlendirilmesi gerekir” dedi.
İktisat Haberleri
Haberler.com
