Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi (FSMVÜ) Edebiyat Fakültesi ile üniversitenin Endülüs Fikir ve Sanat Kulübü tarafından “Edebiyat ve Mimarlık” başlıklı panel düzenlendi.
Telekonferans sistemiyle çevrim içi gerçekleştirilen panelin ikinci oturumunda, Dr. Cihan Akaltun, Dr. Mustafa Uğur Karadeniz ile yüksek mimar ve restoratör Seda İhtimam Bilgili konuşma yaptı.
Akaltun, “Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Estetiği ve Mimariye Yaklaşımı” başlıklı konuşmasında, Tanpınar’ın geçmişten kopmamayı ve geçmişi düşünmeyi ve eleştirmeyi isteyen bir muharrir olduğuna dikkati çekerek, şunları kaydetti:
“Geçmiş meyyit öğeler olarak hayatımızda durmasın, hayatımızdaki yaşayan öğelerin bir modülü olsun. Mimaride de bunu bu halde algılıyor. Yaşadığım Üzere isimli kitabındaki İbrahim Paşa başlıklı makalesinde, kültürün mazi ile olan alakasını, ‘Bilmiyor muyuz ki bir medeniyet, her şeyden önce derin maziden gelen bir kültür yığılması, bir kültür toplanmasıdır. Bu yığılmanın başında kent ve mimari yapıtları gelir. Zira jenerasyonları asıl terbiye eden onlardır. Her mimarlık yapıtı bulunduğu kentin hayatını bir konut yaradanı üzere farkına vardırmadan yönetim eder. Onların kalabalığı ruhumuzda o denli bir konser yapar ki, ömrümüzde bir sefer olsun onu dinlemek fırsatını bulursak, bir daha kaybetmemek koşuluyla kendimizi bulmuş oluruz.’ cümleleriyle anlatıyor. Cumhuriyetin birinci muharrirleri bir biçimde bu hususlara kafayı yormuşlardır. Tanpınar da yaşadığı günü geçmişin hatırlarıyla geleceğe bağlamak istiyor ve bunun ulusal hayatın kendisi olduğunu savunuyor.”
Tanpınar’ın vaktin insanoğlunun sandığı kadar düşman olmadığını vurguladığını belirten Akaltun, “1947 yılında Sultanahmet’teki İbrahim Paşa Sarayı’nın yıkılması kelam konusu, onun yerine adliye sarayı yapılmak isteniyor. Tanpınar da ‘Neden yıkıyoruz, bizim mirasımız varken bunu neden koruma etmiyoruz?’ diye soruyor. Onun mimariye yaklaşımını çabucak her yapıtında bulabilirsiniz.” sözlerini kullandı.
Akaltun, Tanpınar’ın ömrünün sonuna kadar değişerek devam etme fikrini savunduğunu aktararak, 1950’li yıllarda ise yazılarında eskinin izlerinin hayattan yavaş yavaş koptuğunu yerini eskiyle bağını koparmış yeninin aldığını lisana getirdi.
“Şiir kuramsal bir mimari, mimari ise sessiz bir şiirdir”
“Klasik Türk Edebiyatında Estetiğin İki Boyutu: Şiir ve Mimari” başlıklı konuşma yapan Dr. Mustafa Uğur Karadeniz de mimarinin görsel bir sanat olması açısından sanat tarihi açısından daha dikkati alımlı bir alan olduğuna işaret ederek, klasik edebiyatçıların da kendilerini tanımlarken “söz ustası”, “yazı mimarı” üzere tamlamalar kullandığını söyledi.
Karadeniz, klasik Türk edebiyatında şiir ve mimarinin yer boyutunda buluştuğuna dikkati çekerek, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Hem Doğu hem de Batı’daki edebiyat anlayışında şairle mimari ortasındaki münasebetin estetik bir boyutu vardır. Bu açıdan bizim Osmanlı sanatını anlamamız için şiir ve mimarinin birlikte değerlendirildiği bir alana muhtaçlığımız var. Uğur Tanyeli Hoca da Osmanlı mimarisinin anlaşılmasının fakat divan şiirinin anlaşılmasıyla mümkün olacağını söyler. Kuramsal bir paydaşlığı taşıması itibariyle şiir kuramsal bir mimari, mimari ise sessiz bir şiirdir.”
Klasik şiirdeki kavramların mimari kökenli olmasına da değinen Karadeniz, “Şiir ve mimari periyodun ruhunu anlamada değerli bir role sahiptir. Bir sefer mimari Osmanlı’da şair ve muharrirler için çabucak akla gelen, kolay kolay kullanılabilen bir metafor olmuştur. Klasik Türk edebiyatındaki şiir tabirlerinden ‘beyt’ konut, ‘mısra’ kapı kanadı, ‘aruz’ çadırın orta direği, ‘kafiye’ ise kapı eşiği manasına gelir.” biçiminde konuştu.
Yüksek mimar ve restoratör Seda İhtimam Bilgili ise “Edebiyat ve Mimari Münasebetinde Bir Envanter Denemesi: Şair ve Müelliflerin Evleri” isimli sunumuyla ortalarında Ahmet Hamdi Tanpınar, Oğuz Atay, Tomris Uyar ve Abdülhak Şinasi Hisar’ın da konutlarının bulunduğu fotoğrafları gösterdi.
Bilgili, Beyoğlu Belediyesi ile Mimar Sinan Hoş Sanatlar Üniversitesi (MSGSÜ) Tanpınar Araştırmaları Merkezi işbirliğiyle “İstanbul’un Edebiyat Coğrafyası” projesi kapsamında, müellif Oğuz Atay ve Ahmet Hamdi Tanpınar’ın yaşadığı meskenlere bilgilendirme tabelası asıldığını belirterek, “Bu tabelalardaki karekodları okutarak birtakım öteki bilgiler de edinilebiliyor, bu çok hoş bir şey. Tahminen hangi tarihte bu binalarda yaşadığı belirtmek de daha tesirli olabilir.” dedi.
Beyoğlu’nda otele dönüştürülen çabucak her binadan bir sanatkarın hayat izlerinin çıktığını vurgulayan Bilgili, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Dönüşen ve büyüyen bir kentte sanat insanlarını barındırmak kültür siyasetinin işi olmalıydı. Tomris Uyar da Talimhane’deki Billur Ses Apartmanı otele dönüştürülünce buradan ayrılmış. Bu insanları sevenler ve takip edenler bu bina otele çevrilirken müdafaa heyetinde ya da belediyedeki evrakında yapıda yaşayan şahıslara dair bilgiler yer alsaydı, emin olun beşerler müdafaa konusunda biraz daha iyi bir yere gelebilirdi.”
Kaynak: Anadolu Ajansı / Fatih Türkyılmaz
Haberler.com
