Türklerin İslamiyet‘i kabulüyle birlikte kullanılmaya başlanan ve Şamanizm inancından taşınan motiflerle tasarlanan kapı tokmakları, asırlar geçmesine karşın Erzincan‘ın Kemaliye ilçesinde üretilerek konutların kapısına asılmaya devam ediliyor.
İlçede yaşayan Demirci ailesi, 5 nesildir çok sayıda meskenin kapısında bulunan, klasik olarak mesken halkının konukların cinsiyetini anlaması için tasarlanan ve erkekler için kalın, bayanlar için tiz ses çıkaran tokmaklar üretiyor.
Kemaliye’de kapı tokmağı zanaatını dedesinden öğrenen ve beşinci jenerasyon usta olan 65 yaşındaki Mustafa Demirci de bu kültürü oğullarına öğreterek geleceğe taşımaya uğraş gösteriyor.
Demirci, AA muhabirine, Selçuklu motiflerinin de bulunduğu 60 ila 70 ortasında motifi iş yerinde demire işlediğini belirterek, “Doğdum doğalı Kemaliye’deyim. Demircilikle uğraşıyorum ve beşinci jenerasyon olarak bu işte çalışmaktayım. Çocuklarımı yetiştirdim, onlar da bu mesleği yapıyor. Son kalan usta olarak kültürümüzü yaşatmaya çalışıyoruz.” dedi.
Demirci, kapı tokmağı geleneğini elinden geldiği kadar gelecek jenerasyonlara aktarmaya çaba ettiğini fakat yaptığı işin Türkiye’de bir sanat kısmı olarak görülmediğini kaydetti.
“Türkiye’nin dört bir yanına gönderiliyor”
Kemaliye tokmağının coğrafik işaretle tescil edilmesini isteyen Demirci, şöyle konuştu:
“Bu yapılan el emekleri, Türkiye’nin dört bir yanına gönderiliyor. Hatta Avrupa’ya, Amerika’ya da gitti ancak çok fazla yayılma yok. Bilhassa biz yaşayalım, bu işi yürütelim diye alanlar da var. Gereksinimi olmadığı halde ‘tablo üzere olsun’ diye konutunun duvarına asanlar var. Bizim kıymetimizi bilmeyenler olmasa bu işi yapamayız. Bu işi yaptığım için gelip burada elimizi öpmek isteyenler var. Yani yalnızca bu kültürü yaşattığımız için.”
Kemaliye’de nal çivisinin, kapı kilitlerinin de tokmak üzere vaktinde çok büyük bir bölüm olduğunu anlatan Demirci, “Kilitler, çiviler yapılırmış ve onlar babamın devrinde cazibesini kaybetmiş. Yapan ustalar kendi figürlerini kullanmış, öteki figürler kullanmamış. Bu türlü olunca cazibesini kaybetmiş. Biz ‘görselliği hoş olsun ve bedeli artsın’ diye yeni motiflerle itinaya özene yapıyoruz. Bunu yapınca tokmaklardan alanların sayısı artmaya başladı.” diye konuştu.
Demirci, bir tokmağın üretiminin ise bazen kısa, bazen haftalarca sürdüğüne işaret ederek, “Yapım basamağı işlemeden işlemeye değişiyor. Bazen günlerce, haftalarca uğraştığımız motifler oluyor. Aylarca uğraştığımız da oluyor fakat kolay motiflerde kısa müddette yapıyoruz. Meraklısı, kültürünü seven beşerler alıyor. Antikacılar daha eski yahut daha eski yapılmış olanları istiyorlar.” tabirlerini kullandı.
Kaynak: Anadolu Ajansı / Selami Küçükoğlu
Haberler.com
