Covid krizi derinleştikçe dünya çapında olay sayıları arttı ve tedbirler yaygınlaştı. Ancak krizin başından bu yana gözler hangi ülkelerin salgınla başa çıkmakta daha başarılı, hangilerinin ise daha başarısız olduğunda.
Kuşkusuz milletlerarası karşılaştırmalar bulunduğumuz ülkelerdeki durumun görece hangi ülkelerden daha iyi ya da makus olduğunu anlamanın bir yolu. Lakin en kolay sayısal bilgileri karşılaştırmak bile sıkıntı olabilir.
Vefatları kıyaslamak
Örneğin ölümlerin tam olara hangi basamakta ve hangi kriterlerle sayıldığı, koronavirüslü bir hastada farklı sebeplerin mevte katkısının raporlara nasıl yansıdığı, testi olumlu çıkan birinin ne kadar mühlet sonra ölürse Covid mevti sayılacağı ülkeden ülkeye değişebiliyor. Bu da karşılaştırmalarda bir ülkenin nasıl göründüğünü etkiliyor.
Her halükarda ülkeden ülkeye çok farklı tablolar görülüyor.
Aslında vefatlar aşağı üst birebir prosedürlerle ve ölçütlerle sayılıyor olsa daha manalı olacak bir karşılaştırma sistemi, vefatları nüfusa oranla ele almak.
Almanya’da vefat oranı şu anda 100 binde 11,5 civarında. Komşusu Belçika‘da ise bunun 7 misli, 100 binde 87 seviyesinde. Fransa 100 binde 48 ile ikisinin ortasında bir yerde. İngiltere ise 100 binde 63,3 ile Avrupa tablosunun birinci sıralarında.
Tümü varlıklı ve gelişkin sıhhat sistemleri olan, virüse karşı aşağı üst benzeri tedbirler alan ülkeler. Tümünde, sokağa çıkma ve toplumsal aralanma tedbirleri, hijyene ve maske kullanımına teşvik ve gerektiğinde lokal karantinalardan oluşan bir dizi metot uygulanıyor.
O halde neden salgın farklı seyrediyor? Datalara ne kadar yakından bakarsanız, farklılıkları açıklamak o kadar zorlaşıyor. Tıpkı formüllerle ölçüm yapılan tıpkı ülke içindeki bölgeler ortasında bu durum iyice çarpıcı hale geliyor.
Lombardiya ve Veneto, Kuzey İtalya’da birbirine komşu iki bölge. Lakin iki bölge ortasındaki farklılık çok çarpıcı. Lombardiya’da mevt oranı 100 binde 167 iken Veneto’da 100 binde 43.
haberler.com/haber/2020/10/06/koronavirus-hangi-ulkede-durumun-daha-iyi-old-2-13649369_o.jpg”/>
Tedbir almak kadar erken davranmak da kıymetli
Dataların açıklanmasındaki zahmetler nedeniyle tahminen de Almanya’nın öbür ülkelerden neden daha iyi durumda göründüğünü anlamak da kolay değil. Burada kıymetli bir öge, zamanlama üzere görünüyor.
Yani ne tedbir aldığınız kadar bu tedbirleri ne kadar çabuk aldığınızın da değerli olduğu artık herkesçe kabul ediliyor.
Önde gelen Alman bilim insanı Christian Drosten bu ay Berlin’de yapılacak Dünya Sıhhat Doruğu öncesi, “Almanya’nın muvaffakiyetini kutlayan konuşmalar yapılmaya başlandı bile lakin bunun sebebi konusunda bir açıklık yok. Herkesin aldığı tedbirleri aldık. Hiç bir şeyi daha iyi yapmadık, yalnızca daha erken yaptık” dedi.
Almanya testi çok yaygın bir formda yapıyor, olayların temas ve izlemesini yapan çok iyi bir kamu sıhhati örgütlenmesi var ve hastaneleri, bir çok ülkeden daha fazla ağır bakım ünitesine sahip.
Merkel farkı
Lakin tahminen bunlar kadar değerli bir faktör, krizi, bilgileri anlayıp açıklayabilen bir bilim beşerinin Angela Merkel’in yönetmesi.
Örneğin Alman eyaletlerinin başkanlarıyla yaptığı bir toplantıdan sonra düzenlenen basın toplantısında Merkel bir soruya “Modellemeye dayalı bir hesaplama yaptım” diye başladı. Salgının nasıl büyük bir süratle yayılabileceğini dinleyicilerine kolay bir matematikle açıkladı ve bu nedenle Almanya’nın ekstra tedbirler alması gerektiğini söyledi.
Bilim insanı Christian Drosten, halkın ne kadar iyi bilgilenmiş hissederse, hükümetin talimatları ve davetlerine o kadar iyi uyacağını söylüyor.
Drosten, “İnsanların kuralları yüzde 85-90 oranında uyguladığını okuyorum. Bu çok büyük bir muvaffakiyet. Herkes yakınında kurallara uymayan birilerini biliyor fakat onlarla konuşup ne yapmaları gerektiğini anlatmak mümkün oluyor. Bence Almanya’nın en büyük avantajlarından biri bu” diyor.
Profesör Drosten’in dikkat çektiği nokta bilimin toplumla buluşturulması, bir öteki deyişle salgınla çabada kullandığınız araçların kendisi değil, bu araçların kullanılmasına toplumun verdiği reaksiyonun kıymetine işaret ediyor.
Bunu Belçika hükümetinin bilim danışmanlarından Profesör Yves Van Laethem’e de sorduk.
Van Laethem hükümetinin süratle ve sık sık farklı iletiler vererek kamuoyunun başını karıştırmış olabileceğini söylüyor.
‘Sürdürülebilir ve istikrarlı önlemler’
Profesör Van Laethem kış yaklaşırken sürdürülebilir ve istikrarlı bir tedbirler bütününe muhtaçlık olduğunu lakin Belçika halkının artık yeni değişikliklere ve kurallara da pek tahammülü kalmadığını söylüyor.
Kamuoyunda emsal bir tepkiyi İngiltere’de ve öbür ülkelerde de sezmek mümkün.
Van Laethem “Hükümet bir şey önerir önermez çabucak tartışma çıkıyor. Mart ve Nisan’da beşerler çok korkmuşlardı ve konulan kurallara pek itiraz etmiyorlardı. Lakin artık beşerler olayların arttığını fakat mevt oranlarının düşük kaldığını görüyor ve kurallara neden uymaları gerektiğini anlayamıyorlar” diyor.
Belçika’nın, tam da salgının kışa yanlışsız ikinci bir yükselişe geçeceğinden korkulduğu bir sırada tedbirleri gevşeten bir kaç ülkeden biri olmasının sebebi tahminen de bu.
Temmuz ayının sonundan bu yana Belçika’da, açık yahut kapalı tüm kamusal yerlerde maske takmak zaruriydi. Gecenin yarısında, kimselerin olmadığı bir parkta yürüyor olsanız bile maske takma mecburiyeti geçeliydi.
1 Ekim’den itibaren bu kural gevşetildi. Dükkanlar ve kamu taşıma araçlarında maske takmak hala zarurî ancak açık alanlarda kalabalık yerler dışında mecburilik kaldırıldı.
Zıddı bir örnek Hollanda’da yaşanıyor. Aylarca maske mecburiliği koymaya direnen Hollanda artık bu husustaki kurallarını sıkılaştırıyor, dükkanlar ve otobüslerde maske takmayı şiddetle tavsiye ediyor.
Aslında tüm bu adımların altında tıpkı sebep yatıyor: Maske birtakım durumlarda yararlı. Lakin kuralların zamanlaması ve istikameti farklı.
haberler.com/haber/2020/10/06/koronavirus-hangi-ulkede-durumun-daha-iyi-old-3-13649369_o.jpg”/>
İsveç: Halka inisiyatif vermek
Sürdürülebilirlik ve tutarlılığın İsveç’in baş virologu Anders Tegnell ile özdeşleştiğini söylemek mümkün
Tegnell’in barlar ve restoranların kapatılmaması ve maske zaruriliği konmaması tavsiyeleri salgının birinci devrinde çok eleştirilmişti. Fakat salgının ikinci evresinde elde edilen sonuçlar onu giderek haklı çıkarıyor.
Tabi bir de ortada dolaşan “İsveç hükümeti salgına karşı hiç bir şey yapmadı” efsanesi vardı.
Aslında İsveç hükümeti virüsün yayılmasını yavaşlatmak için toplumsal aralanma ve hijyene değer verilmesini teşvik yoluna gitmişti.
Bilim insanı Tegnell bu noktada “halka geniş bir hareket alanı tanıma”nın kıymetine dikkat çekiyor.
İsveç’in istikrarlı toplumcu siyasi kültürü Tegnell’in işini kolaylaştırıyor olabilir. Birebir vakitte bir sefer daha hükümetlerin açıkladığı tedbirler kadar bunlara halkın verdiği reaksiyonların de değerine işaret ediyor.
Şayet Alman ve İsveç kamuoyları genel olarak hükümetlerinin talimatları ve tavsiyelerine uyuyorsa, hükümetlere karşı halkın, muhalefet partilerinin, sendikaların, medyanın ve lokal idarelerin daha kuşkucu olduğu, sert eleştirel bir tavır içinde olduğu ülkelerde neler oluyor?
Fransa: Mahallî ve merkezi idareler karşı karşıya
Örneğin Fransa’da Sıhhat Bakanı Olivier Veran, Marsilya ve etrafındaki kalabalık kıyı şeridi için lokal yetkililere istişareden bir dizi yeni kural açıkladı. Bu bölge için açıklanan tedbirler ortasında restoranlar ve barların kapatılması da var.
Bölgenin tabip olan lideri Renaud Muselier, alınan tedbirlerin “uygunsuz, tek taraflı ve acımasız” olduğunu söyledi ve bunların uygulanmasının “isyan ve ayaklanma” hislerini kışkırtacağı ihtarında bulundu.
Kuşkusuz bu salgın bilim konusunda bilimsel bir tartışma değil.
Marsilya tarihî olarak kendisini Paris’e rakip olarak görüyor ve merkezi idareye karşı memnuniyetsizlik çok çabuk ortaya çıkabiliyor. Bunun pratiğe ve salgınla uğraşa nasıl yansıyacağını izlemek enteresan olabilir.
Memleketler arası kıyaslamalar
Salgının bu noktasında uluslar ortasında, örneğin toplumsal uzaklık tedbirleri üzere kolay bir hususta bile kıyaslamalar yapmanın çok çeşitli zorlukları var.
Inançlı toplumsal uzaklık Fransa’da 1m, Almanya’da 1,5m, İngiltere’de 2 m olarak uygulanıyor.
Lakin bunların hangisinin daha hakikat olduğunu ve risk ile uygulanabilirlik ortasındaki dengeyi nerede bulmak gerektiğini bulmak için aylarca hatta yıllarca süren araştırmalar yapmak gerekebilir.
Bu cins karşılaştırmaları yapmanın ne kadar güç olduğunu Belçika Parlamentosu’nda ülkenin önde gelen bir siyasetçisiyle konuşurken bir kere daha kuvvetle farkettim. Tesadüfen o gün İngiltere’de bilim insanları ve siyasetçiler Belçika’nın salgınla ilgili olarak attığı yeni adımlardan övgüyle bahsediyorlardı.
Belçikalı siyasetçi buna şaşırdı ve şöyle dedi:
“Açıkçası, her akşam televizyonu açıp Stockholm’de, Londra’da ya da Paris’de bir uzmanın birbirinden farklı şeyler söylediğini görebilirsiniz. Tabi hepsi de uzman. Şu anda karşılaştırmalar için çok erken. Bu tahminen gelecek yıl mümkün olacak, tahminen de bir sonraki yılı beklememiz gerekecek. Fakat şu an çok erken.”
Bu durumda kesin olarak söyleyebileceğimiz tahminen de tek bir şey olabilir. Salgının halk sıhhati açısından yaratacağı sonuçlar son analizde yalnızca hükümetlerin bize verdiği talimat ve tavsiyelere bağlı olmayacak. Birebir ölçüde tahminen de daha fazla, bize söylenenleri ne kadar ve nasıl uygulayacağımıza da bağlı olacak.
haberler.com/haber/2020/10/06/koronavirus-hangi-ulkede-durumun-daha-iyi-old-4-13649369_o.jpg”/>
Haberler.com
