Koronavirüs salgınının bitmesine daha çok var. Birtakım devletlerde salgın süratle yayılmaya devam ederken öbür devletlerde ise “ikinci dalga” telaşı var.
İngiltere’de sıhhat bilirkişileri, Temmuz başında tedbirlerin gevşetilmesinden sonra oluşabilecek yeni bir salgına hazırlık yapılması konusunda hükümeti uyarıyor.
100 yıl evvelki İspanyol gribinde de 2. dalga birincisinden daha ölümcül olmuştu.
Pekala 2. dalga kaçınılmaz mı? Gerçekleşirse, sonuçları ne kadar yıkıcı olabilir?
2. dalga nedir?
Bunu denizdeki dalgalara benzetebiliriz. Vaka sayıları arttıktan sonra azalır, akabinde tekrar artar. Her bir döngü, bir dalga üzeredir.
Öte yandan 2. dalganın resmi bir tarifi yok.
Warwick Üniversitesi’nden Dr. Mike Tildesley, “Bu ilmî bir tanımlama değil, dalgayı herkes keyfi bir biçimde farklı tanımlayabiliyor” diyor.
Kimileri her artışı 2. bir dalga olarak pahalandırıyor fakat bazen 2. dalga denen şey, 1. dalganın üzerindeki küçük iniş çıkışlar olabiliyor.
Bir dalganın bittiğini söyleyebilmek için vaka sayısının besbelli bir halde düşmesi ve virüsün denetim altına alınması gerekiyor.
2. bir dalganın başladığını söyleyebilmek için de yeni vakalarda besbelli ve kalıcı bir artış olması gerekiyor.
Yeni Zelanda’da 24 gün aradan sonra tespit edilen birinci vakalar ve Pekin’de vakasız geçen 50 günden sonra ortaya çıkan salgın bu kapsama girmiyor.
Kimi bilirkişiler, İran’da yaşananların 2. dalga tarifine uyabileceğini düşünüyor.
İngiltere’de 2. dalga olur mu?
Bunun cevabı alınacak kararlara bağlı. İki ihtimal de mümkün.
Dr. Tildesley, “Şu anda büyük bir bilinmezlik var… Bu da beni çok endişelendiriyor” diyor.
Tehlike açık: Virüs hala aramızda ve 2020 başındaki halinden daha az bulaşıcı yahut daha az ölümcül değil.
London School of Hygiene and Tropical Medicine’den (Londra Hijyen ve Tropikal Tıp Okulu) Dr. Adam Kucharski, “Veriler, kişilerin birçoklarının hala bulaşıma açık olduğunu gösteriyor. Yani bütün tedbirleri kaldırırsak Şubat’ta bıraktığımız noktaya döneriz” diyor ve ekliyor:
“Her şeye baştan başlamış üzere oluruz.”
2. dalgayı ne tetikleyebilir?
Tedbirleri erken kaldırmak.
Sokağa çıkma kısıtlamaları dünyanın dört bir yanında yıkıcı tesirlere yol açtı: İşsizlik arttı, kişilerin sıhhati etkilendi ve evlatlar mektebe gidemedi. Lakin bu tedbirler virüsün denetim altına alınmasını sağladı.
Dr. Kucharski, “Bulmamız gereken esas istikrar, bir yandan denetimi korurken öteki yandan kısıtlamaları günlük hayatı en az etkileyecek seviyeye çekmek” diyor.
Bu noktanın neresi olduğu konusunda kimse yüzde 100 emin değil.
Bu yüzden tedbirler adım adım kaldırılıyor, mahallerine maske mecburiliği yahut takip pratiği üzere yeni tedbirler getiriliyor.
Dr. Kucharski “Birleşik Krallık ve etraf memleketlerinde tedbirler denetimin kaybedildiği noktaya kadar kaldırılırsa virüs bir anda yayılabilir” diyor.
Almanya’da bir mezbahada çıkan salgın, bunun birinci adımı olabilir.
Bu tip mahallî salgınlar süratle tespit edilip gerekli tedbirler alınırsa büyük bir sıkıntıya dönüşmeden denetim altına alınabilirler.
Koronavirüs bunalımına yaklaşımı nedeniyle takdir edilen Güney Kore, bu tip bölgesel vakalar önünde kimi kısıtlamalara gitmişti.
2. dalga da birincisi üzere mi olacak?
Birincisi üzere olduysa bir şeyler çok yanlış gitmiş demektir.
Salgının başlangıcında bulaşma katsayısı 3’tü. Yani virüsü kapan her bir kişi ortalama üç şahsa bulaştırıyordu.
BBC’ye konuşan Dr. Kucharski, “Hiçbir memleket bütün tedbirleri kaldırıp başladığı noktaya dönmeyecektir” diyor ve ekliyor:
“Bugün salgını denetim altına alamamış Brezilya ve Hindistan üzere devletlerde bile bulaşma katsayısı 3 değil.”
Vaka sayıları tekrar armaya başlarsa, bu yavaş bir halde olacaktır.
Öte yandan teoride 2. dalganın birincisinden büyük olma ihtimali hala var, zira virüse bağışıklık kazananların sayısı topluluğun çok küçük bir kısmını oluşturuyor.
Dr. Tildesley “Vaka sayıları artışa geçerse sokağa çıkma kısıtlamalarını devreye sokarak bunu bastırabiliriz. Bu her vakit elimizde bulunacak bir seçenek” diyor.
2. dalga gelirse ne vakit gelir? Kışın daha berbat mü olur?
Dr. Kucharski, tedbirlerin gevşetilmesiyle birlikte lokal salgınların birkaç hafta içinde ortaya çıkabileceğini söylüyor.
Ama böylesi bir lokal salgın, 2. dalga mealine gelmeyebilir.
Dr. Tildesley “Önlemler besbelli bir halde gevşetilirse Ağustos sonu Eylül başı üzere 2. bir dalga görülebilir” diyor.
Kışın gayri koronavirüs tipleri daha fazla yayıldığı için SARS-Cov-2 açısından da bu devir kritik olabilir.
Virüsü zar çetin denetim altında tutan bir devlette mevsimin tesiriyle 2. bir dalga oluşabilir.
Nottingham Üniversitesi’nden Prof. Jonathan Ball “Bahar ayları bize katiyen yardımcı oldu” diyor ve ekliyor:
“İkinci bir dalga kaçınılmazdır, münhasıran de kış aylarına girerken.
“Hükümete düşen vazife, dalganın tepe noktasının sıhhat sistemini tıkayacak noktaya gelmesini engellemek.”
Virüs daha zararsız hale evrilir mi?
Bir gayri argüman da, virüslerin devir içinde daha az ölümcül hale evrildiği ve bu nedenle 2. dalganın daha zararsız olabileceği.
HIV bile daha ölümcül hale evriliyor üzere gözüküyor.
Bu teoriye nazaran virüsler taşıyıcı canlıları öldürmemek ve böylelikle daha fazla canlıya yayılmak imkanı bulmak için daha az ölümcül hale evrilmeye yatkın.
Ancak Prof. Ball “Bu kimi tembel virologların tekrarlayıp durduğu bir laf ancak bunun garantisi yok” diyor.
Ayrıyeten evrimin tesirleri daha uzun müddetlerde belirginleşiyor.
Salgının altıncı ayında geri dönüp baktığımızda virüsün bu cihette evrildiğine dair bir kanıt göremiyoruz.
Prof. Ball “Virüs bence şu an pek başarılı bir formda bulaşıyor. Beşerler çoklukla belirtisiz yahut çok hafif semptomlarla marazı atlatıyor. Bu vadede bulaştırabildikleri için koronavirüsün daha hafif bir hale evrilmeye gereksinimi yok” diyor.
Haberler.com
