Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) yetkilileri, koronavirüsün şu ana kadar “tek bir büyük dalga” olarak devam ettiğini, hastalığın başka bilinen kimi grip cinsleri üzere mevsimlerden etkilendiğine dair bir bilgi bulunmadığını söylüyor.
“İkinci dalga”nın nasıl tanımlanabileceği konusunda hararetli tartışmalar sürdürülürken, WHO Sözcüsü Margaret Harris, bu tartışmanın salgının nasıl yayıldığını manaya bakımından bir yararı olmadığını belirtti.
Cenevre’deki kurum merkezinden internet üzerinden açıklama yapan Harris, “İnsanlar hala mevsimler açısından bakıyor. Bunun yeni ve diğer türlü davranan bir virüs olduğunu anlamamız gerekiyor” dedi ve ekledi:
“İnsanların büyük kümeler halinde bir ortaya gelmesiyle sürat kazanıyor görünen salgına karşı uyanık olunması ve tedbirler alınması daveti yaptı.
İniş çıkışları olan bir dalga
WHO Sözcüsü Margaret Harris, virüsün yayılmasını dalgalar biçiminde düşünmeye karşı çıkıyor ve “Salgının tamamı büyük bir tek dalga olacak. İnişleri çıkışları olan bir dalga. Yapılabilecek en iyi şey üst hakikat çıkan yayılma eğrisini düzleştirmek ve ayaklarınıza değen küçük bir dalgaya dönüştürebilmek” diyor.
Sahiden de siyasetçiler ve medya tarafından sık sık kullanılan “ikinci dalga” terimi tartışmalı ve sıkça da yanlış yorumlara dayanıyor.
Üzerinde bilimsel olarak muahede sağlanmış bir “ikinci dalga” tarifi yok. Bu yüzden de salgının bir bölgede yayılmasından, ulusal seviyede tekrar tırmanışa geçmesine kadar çok geniş bir mana yelpazesinde kullanılıyor. Bu belirsizlik yüzünden de bilim insanları çoklukla bu terimi kullanmaktan kaçınıyor.
İngiliz Guardian gazetesinin hususla ilgili görüşünü aldığı Edinburgh Üniversitesi’nden kamu sıhhati profesörü Linda Bauld, “İkinci dalga şu anda salgın kelam konusu olduğunda kullanabileceğimiz bir kavram değil zira virüs yok edilmedi. Hala nüfus içinde yayılıyor ve şu ana kadar 188 ülkeye ulaştı. Şu anda şahit olduğumuz şeyler temel olarak bölgesel seviyede tırmanışlar ya da hudutlu bölgelerde yüksek sayıda olay görülmesi” diyor.
ABD Salgın Hastalıkların Denetimi Merkezleri’nin eski lideri Tom Frieden da “ikinci dalga” teriminin kullanılmasına karşı çıkanlardan biri. Bunun Covid-19’un başka sık rastlanan grip cinsleri ile tıpkı yayılma özelliklerini gösterdiği izlenimi yarattığını halbuki bunun yanlışsız olmadığını söylüyor.
Hangi pencereden bakıldığı değerli
Fakat salgına hangi pencereden ya da nereden baktığınız da tanımlamada farklılıklara yol açıyor.
Dünya çapında koronavirüs hadiselerinin son altı hafta içinde iki katına çıktığı düşünülürse, Dünya Sıhhat Örgütü üzere hadiseye global bir pencereden bakan kurumlar açısından Covid-19 tek bir büyük ve hala yükselmekte olan salgın olarak göründüğü açık.
Bölgesel hatta ülkeler seviyesinde baktığınız vakit ise durum biraz daha karmaşıklaşıyor.
Birebir ülkenin farklı bölgelerinde birinci bakışta “ikinci dalga” üzere görünen yükselişler, aslında salgının o ülkenin farklı bölgelerinde farklı basamaklarda olduğuna işaret ediyor olabilir.
Nottingham Üniversitesi salgın hastalıklar kısmından emekli Profesör Keith Neal, “ikinci dalga”nın bilimsel bir terim olmaktan çok bir medya terimi olduğunu söylüyor.
“Vakaların tırmanış gösterdiği ülkeler ya da bölgeler var ve bazıları bunları yeni dalgalar olarak niteliyor. Lakin bu türlü ise onlarca dalgadan kelam etmemiz lazım. Avustralya’nın Victoria bölgesindeki hadiselerde bir tırmanış var fakat başlangıçta çok yavaş yayılmıştı. Münasebetiyle çok muğlak bir terim bu” diyor.
Amerikan Üniversitesi’nden sıhhat profesörü Melissa Hawkins de araştırma mecmuası Conversation’daki yazısında salgının ABD’de yayılışı örneği üzerinden bakarak, salgının her bölgede birebir sırada birebir eğilimlerle yayılmadığı ülkelerde ikinci dalgadan kelam etmenin uygun olmadığını söylüyor.
“ABD’de bir bütün olarak ikinci dalgadan kelam edemeyiz zira birinci dalga esasen bitmedi. Sadece virüsün yeni alanlara yayıldığına ve tedbirlerini erken gevşeten bölgelerde tekrar hızlanarak yayıldığına şahit oluyoruz” diyor.
‘İkinci dalga olması için evvel bitmesi gerek’
1889’dan bu yana 10 teneffüs yolları hastalığı salgınını inceleyen Oxford Üniversitesi’ndeki Ispatlara Dayalı Tıp Merkezi’nden Tom Jefferson ve Carl Heneghan şu sonuçlara vardı:
“İkinci dalga teorisi ile ilgili fikirlerimizin birçok 1918-20 yılları ortasında yaşanan ve dünya çapında 500 milyon bireye bulaşıp tahminen 20 ila 50 milyon insanın vefatına yol açan İspanyol Gribi’nden edinilen bilgilere dayanıyor.
“Dalgalar terimi, ortada virüsün yayılmasının durduğu varsayımına masraf ki bu muhtemelen bir yanılgı. İncelenen salgınlarda ortak bir yayılma kalıbı ya da ritmi görünmüyor ve salgındaki iniş çıkışlar, sırf virüsün insan vücudu ve toplum üzerindeki tesirleri nedeniyle görünür hale geliyor”
Ayrıyeten ulusal sonlar kapatıldığında bile salgın pek ulusal hudut tanımıyor. Hastalığın büsbütün silinmiş göründüğü tek ülke şimdiye kadar hudutlarını büsbütün kapatan ada devleti Yeni Zelanda oldu. Bu istisna hariç rastgele bir yerde birinci dalganın bittiğini söylemek güç.
Nottingham Üniversitesi’nden Keith Neil salgının nasıl tanımlandığından çok, salgının yine yükselişe geçtiği yerlerde alınacak sıhhat tedbirlerine odaklanmanın değerli olduğunu söylüyor.
Neil, İspanyol Gribi’nde bir ikinci dalganın yaşandığını söylemenin lakin üzerinden vakit geçtikten sonra, tarihi bir perspektif içinde mümkün olduğunu, koronavirüs salgını için de bunu söylemek için vakit geçmesi gerekeceğini vurguluyor.
Neil’e nazaran, “Dünya Sıhhat Örgütü’nün dünya penceresinden bakıldığında, dünyada olaylar hala yükseliyor, hasebiyle da hala birinci dalgadayız.”
Haberler.com
