Fatih Sultan Mehmet’in üç orjinal portresinden biri olan ve 15’inci yüzyılda İtalyan ressam Gentile Bellini’nin yaptığı varsayım edilen yağlı boya tablo 770 bin sterlin karşılığında İBB tarafından satın alınırken; tablodaki merak edilen gayri kişinin Cem Sultan olduğunu savına tarihçi-yazar Murat Bardakçı karşı çıktı.
Tablodaki 2. kişinin Fatih Sultan Mehmet Han’ın oğlu Cem Sultan olmadığını söyleyen Murat Bardakçı, Habertürk’teki “Fatih’in önündeki genç, Cem Sultan değildir!” başlıklı yazısında şu sözleri kullandı:
Büyükşehir Belediye Yöneticisi Ekrem İmamoğlu tabloyu satın aldıklarının haberini gerçi “…Fatih Sultan Mehmd Han’ın günümüze kadar gelebilmiş üç yepyeni portresinden biri olan, İtalyan ressam Gentile Bellini’nin atölyesinden 15. yüzyılda çıktığı varsayım edilen…” biçiminde temkinli bir lisanla verdi. Lakin bu açıklamanın akabinde iş döndü, dolaştı, bambaşka bir biçime büründü, satın alınan üründen “İtalyan ressam Bellini’nın Fatih Sultan Mehmed ile oğlu Cem Sultan’ı birarada gösteren tablosu” diye bahsedilir oldu ve yanlışlar bu türlü devam ettiği takdirde kent efsanesi hâline gelip hafızalara bu biçimde yerleşecek ve işin esasını anlatabilmek artık mümkün olmayacak.
“TABLONUN KİMİN YAPITI OLDUĞU AŞIKÂR DEĞİLDİR”
Artık, Londa’daki müzayededen satın alınan tablo konusunda elde mevcut olan “doğru” haberleri nakledeyim:
Tablonun kimin yapıtı olduğu meçhuldür, Gentile Bellini’nin atölyesinde yapılıp yapılmadığı konusunda bile haber yoktur, kurulan ilişkiler yalnızca söylentilerden ibarettir. Kaldı ki, Bellini üzere tablolarının birçoğu asırlar evvel bir yangında yokolan ve şu anda elde az sayıda ürünü bulunan Rönesans periyodunun kıymetli ressamına aidiyeti kesin biçimde bilinen bir tabloya birkaç yüz bin pound kıymet biçilmesi mümkün değildir; Bellini’ye ilişkin bir eser milyonlarca, velev yüzmilyonlarca pounda satılır.
Büyükşehir Belediyesi’nin aldığı tabloyu 1737 ile 1817 arasında yaşayan İsviçreli gravür sanatkarı Christian von Mechel 1807’de satın almış, şarkiyatçı Rudolph Tschudi’nin ürünü 1930’larda von Mechel’in kolleksiyonunda görüp tanıtmasından sonra da sanat tarihi kitaplarına girmişti.
İBB, YAPITI BIRINCI SATIŞINDAN DAHA UCUZA ALDI
Gravürcünün soyundan gelenler iki asır boyunca koruma ettikleri tabloyu 300 bin pound başlangıç fiyatı ile Sotheby’s müzayede şirketinin Londra’da 8 Haziran 2015’e düzenlediği mezata koydular ve eser o gün vergiler dahil 965 bin pounda satıldı. Tablonun yeni sahibi aradan beş sene geçtikten sonra ürünü elden çıkartmak muhtaçlığı hissetmiş yahut daha yüksek meblâğlarla satabileceğini düşünmüş olacak ki birebir tabloyu beş sene sonra tekrar Londra’da lakin Christie vasıtasıyla açık arttırmaya çıkardı ve bu sefer yeniden vergiler dahil 935 bin 250 pounda İstanbul Büyükşehir Belediyesi aldı. Yani, eser birinci satıştan 30 bin pound daha düşük fiyata müşteri bulmuş oldu.
“FATİH SULTAN MEHMET İLE BİRLİKTE RESMEDİLEN GENCİN KİMLİĞİ BİLİNMİYOR”
Tabloda FatihSultan Mehmed ile bir arada resmedilen gencin kimliği bilinmemektedir, bu mevzuda yapılan tahliller, velev gencin Fatih’in en sevdiği oğlu Cem Sultan olduğu yolundaki açıklamaların temeli yoktur. Fatih’in üç oğlu vardır; oğullarından Mustafa, Bellini’nin 1479’da İstanbul’a gelmesinden evvel vefat etmiştir. Hükümdarın o sırada 32 yaşında olan büyük oğlu Bayezid babasının yanında değil, Amasya’dadır; üçüncü oğlu olan Cem de o tarihte Konya’dadır.
“CEM SULTAN OLMASININ İMKANI YOKTUR”
Ressamı meçhul yapıtta Fatih’in önünde görülen gencin Cem Sultan olmamasının imkânsızlığının sebepleri yalnızca Bellini’nin İstanbul’a gelişi sırasında Cem’in Osmanlı payitahtında bulunmaması değil, hükümdar babanın oğlu ile birlikte resmedilmesinin Şark’ın geleneklerine ve protokollerine aksi düşmesidir. Avrupa fotoğrafında hükümdarların çoluk-çocuk birarada gösterilmesi âdeti bizde yoktur, üstelik bir padişahın oğlu bile olsa bir diğeri ile birebir uzunlukta resmedilmesi örfe ve edebe mugayirdir. Cem Sultan, Bellini’nin İstanbul’da bulunduğu günlerde payitahta gelmiş ve Bellini ile tesadüfen de karşılaşsa bile, bu biçimde, yani babası ile ve onunla tıpkı uzunlukta beraberce resmedilmesine imkân yoktur. Zati, tablo hakkında daha evvel yapılan çalışmalarda da kimliği meçhul gence tabloda Fatih ile birebir seviyede taraf verilmesinin ürünün sarayın dışında, hayalî biçimde yapıldığını gösterdiği vurgulanmıştır.
BOSNA HÜKÜMDARININ ESİR OĞLU
Üstelik, tablodaki gencin kim olduğu hakkında bugüne kadar değişik icmaller yapılmış fakat kesin bir karara varılamamıştır. Meselâ, Fatih Sultan Mehmed hakkındaki en meşhur biyografi ile Bellini’yi anlatan çok değerli bir makale kaleme almış olan Franz Babinger gencin Bosna hükümdarının İstanbul’da rehin bulunan oğlu olabileceğini muharrir ve tablonun Bellini’nin ürünü üzere gösterilmesi argümanını temelsiz gördüğünü söyler.
SATAN BİLE “CEM SULTAN” DEMİYOR
Üstelik, ortalıkta iki günden buyana dolaşan Cem Sultan tezleri tabloyu mezata koyan Christie müzayede şirketinin yapıtın tanıtımı için yayınladığı katologda bile geçmiyor. Christie tablonun saray dışında yapılmış olabileceğini, gencin giydiği ve kol kısmı görünen elbisede kullanılan altın işlemeli lüks kadifenin 15. asır sonlarında İtalya’da dokunduğunu hatırlatıyor, sonra tablodaki genç hakkında bambaşka bir görüş ile sürüyor, “Bu kişi bir Avrupalı, muhtemelen de Osmanlı sarayı ile kontağı bulunan ve İstanbul ile alâkasını bu halde yâdetmek isteyen Venedikli bir tüccar yahut diplomat olmalıdır” diyor.
Haberler.com
