Resmi olmayan sonuçlara nazaran, anayasanın tekrar yazılmasını onaylayanların oyları geçerli oyların yaklaşık yüzde 78’ini oluşturdu. Buna karşı çıkanların oyları ise yüzde 22’de kaldı.
Seçmen sayısının 14 milyonu aştığı Şili‘de, referanduma iştirak oranı yüzde 50 olarak gerçekleşti.
Şili Devlet Lideri Sebastian Pinera, halkın özgürce fikrini beyan ettiğini söyleyerek, referandum sonuçlarını “birlikte yürümek zorunda olduğumuz yolun birinci adımı” olarak tanımladı.
Pinera, “Şimdiye kadar anayasa bizi böldü. Bundan sonra anayasanın birlik, istikrar ve geleceğimiz için bir çerçeve sunması ismine daima birlikte çalışmalıyız” dedi.
Geçtiğimiz yıl Şili, hükümete karşı yaygın protestolara sahne oldu. Hareketlerin birinci gününden bu yana protestocuların temel taleplerinden biri, toplumdaki derin eşitsizliği azaltmak üzere yeni bir anayasa yazılmasıydı.
KONSEYİN TAMAMI SEÇİLMİŞLERDEN OLUŞACAK
Seçmenler, anayasanın değişmesini isteyip istemedikleri dışında, yeni anayasayı nasıl bir oluşumun yazmasını istediklerini de oyladı.
Birinci seçenek, 172 yetkilinin yarısının Kongre’den geldiği, öteki yarısının ise seçmenler tarafından direkt seçildiği karma bir oluşumdu.
Öteki seçenek ise, her biri direkt seçmenler tarafından belirlenecek 155 üyeli bir kuruldu.
Geçerli oyların yüzde 79,04’u, tamamı seçmenler tarafından belirlenecek konseyin anayasayı hazırlamasına onay verdi.
Kurallara nazaran bu konseyin yarısı erkek, yarısı bayan olacak ve yerli halkların temsilcilerine de sandalye ayrılacak.
Şura, yeni anayasayı 9 ayda yazacak. Gerekli görülmesi halinde bu mühlet 3 ay uzatılabilecek. Üyelerin seçimi Nisan 2021’de yapılacak.
MEYDANLARDA BU DEFA KUTLAMALAR VAR
Anayasanın yine yazılmasına ait referandumda “Evet” oyunun tartıda olacağını bekleyen binlerce kişi, başşehir Santiago ve başka kentlerde şimdi sonuçlar açıklanmadan bir ortaya gelerek kutlamalara başladı.
Geçen yılki protestolarda göstericilerin esas toplanma yeri haline gelen Santiago’daki İtalya Meydanı, bu defa referandum kutlamalarının merkezi oldu.
Bir yılda ağırlaşan hareketlerdeki protestocular, kimi temel prensipleri anayasanın muhafazası altında olan ekonomik modelin bir yana konulup, diğer bir model benimsenmesi gerektiğini söylüyordu.
Mevcut anayasa, devlete temel hizmetler sağlamak üzere küçük bir rol biçiyor. Islahat yanlıları, artan eğitim ve sıhhat masrafları ile düşük emekli maaşlarından özel kesimi sorumlu tutuyor ve devlete bu alanlarda daha geniş bir rol vermek istiyor.
“ASIL ARTIK İŞ BAŞLADI”
BBC Güney Amerika muhabiri Katy Watson, referandum sonuçları gelmeye başladığı sırada, Santiago’daki bir binanın cephesine “Yeniden doğuş” tabirinin yansıtıldığını aktarıyor.
Watson’a nazaran birçok Şilili için bu referandumun manası buydu: “Diktatörlük periyodu anayasasına elveda, çağdaş demokrasiye daha çok yakıştığını düşündükleri yeni bir başlangıca merhaba. Pazar günkü oylama Şili için çalkantılı geçen bir yıla nokta koydu. Oylama, aylarca süren kitlesel hareketlerin sonucunda gerçekleşti.”
Şiddetli bir mesainin şimdi başlamakta olduğunu anlatan Watson, Şili halkının anayasayı hazırlayacak şahısları belirleyeceği ve anayasada neler yer alacağına karar vereceği bir sürecin birinci adımını attığını kaydetti.
ŞİLİ ZENGİNLEŞTİ ANCAK REFAH ADİL DAĞITILMIYOR
Şili son bir jenerasyonda, komşularına kıyasla kayda bedel ölçüde zengileşti. Dünya Bankası’na nazaran 1995’de Şili’de kişi başına düşen Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) Latin Amerika ortalaması olan 7500 doların biraz altındaydı.
Örneğin, komşu Arjantin’den, hatta Brezilya’da çok daha azdı.
2019’a gelindiğinde ise Şili’de GSYH, bölge ortalaması 17 bin doların çok üzerine çıkıp, 25 bin dolar oldu.
Lakin tenkitler, bu refahın Şilililer ortasında adil dağıtılmadığının altını çiziyor.
ANAYASA PİNOCHET’DEN MİRAS
Mevcut Şili Anayasası 1980’de, ABD dayanaklı bir darbeyle idareye gelen diktatör Augusto Pinochet’nin (1973-1990) iktidarında yürürlüğe girdi. Pinochet devrinde onbinlerce muhalif azaptan geçirildi ve en az 3 bini ya öldürüldü ya da ‘kaybedildi’.
Pinochet’nin iktisat siyasetleri Chicago Üniversitesi Profesörü Milton Friedman’ın hür piyasa anlayışından etkilenmişti.
1970’ler ve 1980’lerde ABD eğitimli Latin Amerikalı ekonomistler, Pinochet üzerinde tesirli iktisat danışmanları oldu. Bunlara “Chicago Boys” deniliyordu.
Bu danışmanların tavsiyesiyle, hükümet devletin iktisattaki rolünü büyük ölçüde daralttı, kamu şirketleri özelleştirildi ve kurallar esnetildi.
Fakat birçok Şilili bu ekonomik modelin seçiminde hiçbir kelam hakları olmadığını söylüyor.
Mexico City’deki Ekonomik Araştırma ve Öğtetim Merkezi’nde (CIDE) çalışan Siyaset Bilimi Profesörü Gabriel Negretto “Pinochet’nin anayasası bir şiddet hareketinden doğdu. Dehşet ve terör ikliminde çıkartıldı” dedi.
“Eski anayasadan kopmak için, yenisi barış periyodunda geniş kapsamlı bir dayanakla doğmalı.”
Haberler.com