Karabük’ün Eskipazar ilçesinde bulunan Hadrianaupolis, Zonguldak’ın Çaycuma ilçesindeki Tieion ve Düzce’deki Prusias isim Hypium antik kentleri, tarihin izlerini gözler önüne seriyor.
Geç Kalkolitik, Roma ve Erken Bizans periyotlarında yerleşim yeri olarak kullanıldığı iddia edilen Hadrianaupolis Antik Kenti’nde 2003’te başlatılan hafriyat çalışmaları devam ediyor.
İlçenin 3 kilometre batısındaki antik kentte, yüzey araştırmalarında belirlenen 2 hamam, 2 kilise yapısı, savunma yapısı, kaya mezarları, tiyatro, kemerli ve kubbeli yapı, anıtsal kültik niş (kaya içinde oyuk), sur, villa, öbür anıtsal binalar ile kimi kült alanları üzere 14 dağınık yapı bulunuyor.
Kastamonu Müzesi başkanlığında Karabük Üniversitesi Arkeoloji Kısmı Doç. Dr. Ersin Çelikbaş koordinatörlüğünde sürdürülen 18 yıllık hafriyat çalışmalarında, antik periyoda ilişkin para, kemik toka, unguentarium (gözyaşı şişesi), 2. yüzyıla ilişkin mezarlar, adak levhası, Geç Kalkolitik periyoda ilişkin seramik ve sunu çukurları, kandil, tıp aleti (sonda), yüzük ve aynadan oluşan 1800 yıllık meyyit armağanları (mezar sunuları) üzere bulgulara rastlandı.
At, fil, panter, geyik ve sanat tarihinde görülen “grifon” üzere birçok hayvanın tasvir edildiği mozaiklere sahip olması hasebiyle “Karadeniz’in Zeugması” olarak isimlendirilen antik kentte, üstü kapatılarak turizme açılan Kilise-B’nin tabanlarındaki mozaikler olduğu yerde sergileniyor.
Karabük Valiliğince ören yerine dönüştürülerek tamamının turizme açılması için Kültür ve Turizm Bakanlığına başvurulan antik kentteki hafriyat çalışmalarında elde edilen ve hafriyat konutunda incelenen bulgulardan taşınabilir olanlar, etraf vilayetlerdeki müzelere götürülüyor, taşınmazlar ise bulunduğu yerde korunuyor.
“Her yıl bölge tarihini aydınlatan bulgulara rastlıyoruz”
Doç. Dr. Ersin Çelikbaş, AA muhabirine, Hadrianaupolis Antik Kenti’nde her yıl bölge tarihini aydınlatan bulgulara rastlandığını söyledi.
Hadrianaupolis’in değerli bir dini merkez olduğunun kalıntılardan anlaşıldığını aktaran Çelikbaş, antik kentin isminin süratle duyulduğunu ve dünyanın her köşesinden insanın geldiğini kaydetti.
Çelikbaş, Hadrianaupolis’in yalnızca Eskipazar için değil Batı Karadeniz hatta Anadolu için de çok kıymetli olduğunu lisana getirerek, “Hadrianaupolis, bölgenin en büyük antik kentidir. ‘Mozaik cenneti’ dediğimiz bir noktada burası. Batı Karadeniz’in en değerli mozaik kenti. Buranın antik devirde piskoposluk, yani hac merkezi olduğunu net halde söyleyebiliriz. Burada değerli din adamları yaşamış. Antik kent 7. yüzyılda ansızın boşaltılmış. Yani burada bir zelzele mi oldu, akına mı uğradı, istila mı edildi, büyük bir yangın mı geçirdi? Bunları çözmeye çalışıyoruz.” diye konuştu.
Çelikbaş, Hadrianaupolis’in çok kıymetli bir turizm merkezi haline geleceğini, burada ortaya çıkarılan buluntuların binlerce yıllık tarihi aydınlatacağını kelamlarına ekledi.
Tieion Antik Kenti
Zonguldak’ın Çaycuma ilçesi Filyos beldesindeki Tieion Antik Kenti’nde Kültür ve Turizm Bakanlığı himayesinde, Ereğli Müze Müdürlüğü Başkanlığında 15 yıl evvel başlatılan hafriyat çalışmaları sürüyor.
Hafriyat çalışmalarıyla kentin yüksek bölgesinde 2007’de bulunan ve milattan sonra 2. yüzyılın başlarına tarihlendirilen 6 sütunlu Roma tapınağının gün yüzüne çıkarılması için arkeolojik çalışmalar devam ediyor. Tapınağın bir kısmının, planlanan projelerle bölge turizmine kazandırılması amaçlanıyor.
Hafriyat çalışmalarında Frig alfabesiyle yazılmış yazıların yanı sıra antik mimarlıkta kullanılan bir başlık çeşidi olan “Dor başlıkları” ortaya çıkarıldı.
Hafriyat Bilimsel Koordinatörü ve Bartın Üniversitesi Arkeoloji ve Araştırma Merkezi Müdürü Doç. Dr. Şahin Yıldırım ile 30 kişilik takım tarafından yapılan çalışmalarda, akropolde (en değerli yapıların ve tapınakların bulunduğu iç kale), kuruluş periyodundan Orta Çağ’ın sonlarına kadar süren yerleşim yeri incelenmesi sırasında Frig alfabesiyle yazılan kesimler bulundu.
Antik kentte yürütülen çalışmalarda, kalenin antik limanla ilişkisinin olduğu yerde bulunan su sarnıcının da turizme kazandırılması hedefleniyor.
Zonguldak Vilayet Tarım ve Orman Müdürlüğünce yapılan tahlillerde pH pahası 7,85 olan suyun bugün de içilebilir olmasıyla değeri artan sarnıcın, çalışmaların tamamlamasının akabinde planlanan projelerle bölge turizmine kazandırılması amaçlanıyor.
“Modern yerleşim altında kalmayan tek etkin kent konumunda”
Hafriyat Bilimsel Koordinatörü Doç. Dr. Yıldırım, AA muhabirine, tapınağın akropoldeki en kıymetli yapı pozisyonunda olduğunu söyledi.
Yıldırım, kazıların çok kıymetli olduğunu vurgulayarak, “Karadeniz’deki günümüze kadar gelebilmiş, çağdaş yerleşim altında kalmayan tek faal kent pozisyonunda. Bundan ötürü da buradaki kültür tarihi açısından çok kıymetli bir yere sahip.” dedi.
Yunanlar gelmeden evvel Karadeniz’de bir medeniyetin olduğunu gösteren bulguların olduğunu belirten Yıldırım, şunları kaydetti:
“Friglere ilişkin seramikler çok ağır biçimde elimize geçti ve üzerlerinde yazıtlar bulduk. Bunlardan birinin üzerinde ‘Eies’ ya da ‘Eges’ ismi karşımıza çıktı. Yunanlar Karadeniz’deki koloni yerleşimlerini, kentlerini kurarlarken onlardan evvel de Anadolu’da yaşayanların olduğunu, Kuzey Karadeniz’de, kıyılarda insanların olduğunu bize gösterdi ki bu çok değerli arkeolojik bilgi olarak karşımıza çıkıyor. Bununla bir arada Yunanların ya da Helenlerin birinci geldiklerinde oluşturdukları mimari yapılar da karşımıza çıktı. Yuvarlak planlı, oval planlı konutlar. Karadeniz’de birinci kez milattan evvel 8. ve 7. yüzyıllara ilişkin bulgular karşımıza çıktı.”
Prusias isim Hypium Antik Kenti
Düzce’deki Prusias isim Hypium Antik Kenti’nde devam eden hafriyat çalışmalarında bilhassa tiyatro kısmında yeni yapı ve bulguların gün ışığına çıkarılması arkeologları heyecanlandırıyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığının aldığı kararla kazıların 12 aya yayıldığı antik kentte, Konuralp Müze Müdürlüğü Başkanlığı, Düzce Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı, Türk Tarih Kurumu ve Düzce Belediyesinin dayanaklarıyla hafriyat çalışmaları devam ediyor.
Tarihi milattan evvel 3. yüzyıla kadar dayanan, vakitle üzerine yeni yapılar inşa edilen ama toprak altı zenginliği bozulmayan antik tiyatro, surlar, su kemerleri ve Roma köprüsü üzere yapıların da yer aldığı bölgede, bilhassa tiyatro kısmında yeni yapı ve yeni bulgular gün ışığına çıkarılıyor.
Tiyatro kısmında yapılan hafriyatlarda 4. yüzyıla ilişkin olduğu bedellendirilen bebek mezarı ile birçok heykel ve bu heykellere ilişkin kalıntılara ulaşan arkeologlar, çalışmalarını titizlikle sürdürüyor.
“Batı Karadeniz en büyük antik kenti olacak”
Hafriyat sorumlularından arkeolog Ferdi Doğan, AA muhabirine, milattan evvel 3. yüzyılda kurulan tiyatro alanına, bölgeyi fetheden 1. Prusias’ın isminin verildiğini söyledi.
Alandaki hafriyat çalışmaların 8 yıldır devam ettiğini anlatan Doğan, “Kazı alanının bir kısmında çalışmalar bitti. Şu an orkestra alanında çalışma yapıyoruz.” dedi.
Doğan, antik kentin bölge tarihi açısından ehemmiyet taşıdığına işaret ederek, “Batı Karadeniz en büyük antik kenti olacak. Çalışmalar bittiği vakit Efes üzere turizme kazandırılıp halkımızın görüp gezebileceği bir alan olacak. Çalışmalar süratli ilerliyor. Hava kurallarına bağlı olarak, Düzce Belediyesinin takviyesiyle çalışmalar orta vermeden sürdürülüyor.” halinde konuştu.
Kaynak: Anadolu Ajansı / Ahmet Özler
Haberler.com
