TBMM Lideri Mustafa Şentop, “Eğer bir milliyetçilikten kelam edeceksek başında Türkçeyi gerçek, düzgün konuşmak gelir. Lisanı olmayanın milleti olmayacağı üzere, lisanına yabancılaşan da milletine yabancılaşır.” dedi.
Şentop, Gazi Üniversitesi Rektörlüğü tarafından Meclis’in açılışının 100. yılı anısına düzenlenen 12. Milletlerarası Dünya Lisanı Türkçe Sempozyumu’nun açılışına Zoom üzerinden görüntü konferans sistemiyle katıldı.
Konuşmasına, sempozyumun başarılı geçmesini dileyerek başlayan Şentop, “Milletlerin en kıymetli ortak paydaları dilleridir. Millet olmanın birinci koşulu ortak lisandır. Bayrak, hürriyet ve bağımsızlığımızı simgeler. Lisan ise kimliğimizi, mensubiyetimizi belirler. Birliğimizin, kardeşliğimizin çimentosu, kültürümüzün, medeniyetimizin taşıyıcı kolonudur, lisan. Lisanımız, Orta Asya’dan bugüne bugünden de geleceğe akan güçlü bir ırmaktır.” diye konuştu.
Türkçe’nin en eski kaynaklarının Orhun Yazıtları olduğuna işaret eden Şentop, Türkçenin tarihi hakkında fikir edinilen, ulaşılabilen birinci yerin bu anıtlar olduğunu söyledi.
Şentop, 11, 12, 13’üncü yüzyılların doğudan batıya hakikat akılan yüzyıllar olduğunu belirterek, bu yüzyılların tıpkı vakitte Türk lisanının de en randımanları yüzyılları olduğunu lisana getirdi.
Çin etkisinden uzaklaşıp, Fars ve Arap lisanlarının katkılarıyla maruz kalınan bu yüzyıllarda Kaşgarlı Mahmut ve Yusuf Has Hacib’in Türkçeye dair birinci çalışmaları ortaya koyduklarını hatırlatan Şentop, 12’inci yüzyılda Hoca Ahmet Yesevi, 13’üncü yüzyılda Hacı Bayram Veli üzere erenlerin, hikmetli kelamlarını Türkçe söyleyerek lisanın gelişmesine katkıda bulunduklarını anlattı.
Yunus Emre’nin ise Türkçeyi güzelleştirerek, duru ve yalın mısralarıyla Türkçeye büyük zenginlikler kattığını vurgulayan Şentop, Türkçe’nin, birinci büyük ihtilalini 13’üncü yüzyılın sonunda geçirdiğini belirtti.
Karamanoğlu Mehmet Bey’in 1277 yılında Türkçeyi resmi lisan olarak ilan etmesi, Türkçe açısından bir dönüm noktası sayılabileceğine dikkati çeken Şentop, Karamanoğlu Mehmet Beyefendi ve Türkçeyi yaymak, yaşatmak ihtimamını gösteren herkesi minnet ve şükranla andığını tabir etti.
“Türkçemiz, ebediyete kadar yaşayacaktır”
Lisanın canlı bir varlık olduğunun altını çizen Şentop, “Ülkeler, toplumlar üzere oluşur, gelişir, değişim geçirir. Varlığını koruyup koruyamayacağı ise onu yaşatma konusunda gösterilen ihtimam, ihtimama, dikkate bağlıdır. Tarih boyunca 30 bin lisanın yeryüzünde oluştuğu ileri sürülmektedir. Bunların 25 bini, tıpkı başka canlılar üzere ölüp, yok olmuşlar, gitmişlerdir.” tabirlerini kullandı.
Şu anda 5 bin lisanın konuşulduğunun bilindiğini lakin sürece bağlı olarak bu lisanların de değerli bir kısmının yok olabileceğine işaret eden Şentop, “Bizim çabamız, temennimiz, Türkçemizi ebediyete kadar yaşatmak ve yaymak içindir. Bir lisanı faal, aktif, verimli bir halde kullanırsak onu yaşatabiliriz. Aksi takdirde buzulların eriyip, yok olması üzere söz, söz eksilir ve yok olup sarfiyat. Birtakım lisanların yok olmasının sebebi o lisanın yazı lisanının olmayışı ve o lisanın jenerasyonlara aktarılmamasıdır. Türkçe bu türlü bir tehdit ve tehlike kelam konusu değil. İnşallah milletimizle birlikte Türkçemiz de ebediyete kadar yaşayacaktır.” değerlendirmesinde bulundu.
Türkçenin ne kadar Türkçe olarak kalacağı konusunun Fransız İhtilali ve Sanayi İhtilaliyle birlikte tartışılmaya başlandığını aktaran Şentop, Fransız İhtilali’nin de Sanayi İhtilali’nin de ülkeleri, milletleri siyasi, toplumsal ve kültürel açıdan etkilediğini söyledi.
Kutuplardan kopan buz dağının okyanusta dalgalarla sürüklenmesi üzere, lisanın de yeni süreçten nasıl etkileneceğinin tartışma konusu olduğunu tabir eden Şentop, Şemsettin Sami, Ahmet Vefik Paşa, Şinasi, Ömer Seyfettin, Ziya Gökalp ve Ali Canip üzere aydınların lisan tartışmaları yapmış, Türkiye Cumhuriyeti’nin bu tartışmaları da miras aldığını belirtti.
“Kültür ve medeniyetin hudutları, siyasi hudutlarımızdan çok daha geniştir”
Türkçenin konuşulmasının, tartışılmasının yerinde ve gerekli olduğunu vurgulayan Şentop, “Çünkü bir insanın lisanı, kimliğidir, kişiliğidir. Nasıl konuşuyorsanız, öylesinizdir. Lisanımız, zihnimizin, gönlümüzün tercümanıdır. Sözler yalnızca niyetleri aktarmaz. Hisleri, inançları da aktarır. Kendi şifreleri vardır. Kendimizi hangi millete ilişkin hissediyorsak, arasını lisanımız ayarlar. O sebeple kültür ve medeniyetin hudutları, siyasi hudutlarımızdan çok daha geniştir.” dedi.
Soğuk Savaş devri sona erdiğinde Türkiye’de, “Sadece Türkçe konuşarak Adriyatik’ten Çin Seddi’ne kadar gezebilirsiniz.” cümlesinin sloganlaştırıldığını aktaran Şentop, bunun sebebinin Balkanlardan Türkistan’a kadar uzanan engin coğrafyada Türklerin bulunuşu olduğunu lisana getirdi.
“Dilin sonları, siyasi egemenliğimizin sonlarını aşar”
Lisanın hava, su üzere olduğunun altını çizen Şentop şöyle devam etti:
“Onu bir havzada tutamazsınız. Lisanın sonları, siyasi egemenliğimizin sonlarını aşar. O sebeple gönül coğrafyamızın hudutları çok geniştir. Bugün en çok konuşulan lisanlar sıralandığı vakit Çince, İngilizce, İspanyolca, Hintçe, Arapça, Malayca en başta gelmektedir. Çin’in nüfusu kalabalık. Çince’nin en başta olması olağan karşılanmalıdır. Lakin İngilizce öğrenilen bir lisan olması sebebiyle ikinci sırada bulunması değişiktir. Bugün 1 milyar 200 milyon insanın İngilizce konuştuğu ya da bildiği tespit edilmiş. Lakin ana lisanı olarak sorulduğunda yalnızca 370 milyon kişi ana lisanının İngilizce olduğunu tabir etmektedir. Tıpkı durum İspanyollar, Fransızlar için de geçerlidir. Fransa, 70 milyonluk bir ülkedir. Ancak dünyada Fransızca konuşan ülke sayısı 28, bunların 13’ü Afrika ülkesi, Fransızca konuşan kişi sayısı ise 300 milyona yakındır. Fransa, Frankofon ailesini sömürgecilikle kurmuştur. Sonra bu aileyi askeri, ekonomik ve kültürel yollarla bir ortada tuttu.”
Adriyatik’ten Çin Seddine kadar uzanan büyük bir Türkçe ailesinin varlığına işaret eden Şentop, bu ailenin hem iç bütünlüğünü sağlaması hem de dışarı hakikat yaygınlaşması gerektiğini söyledi.
Bu yıl 12’ncisi yapılan Dünya Lisanı Türkçe sempozyumunun bir emelinin da Türkçe ailesinin iç ahengini sağlayıp, dışa yanlışsız yaygınlaştırmanın prosedür ve imkanlarını konuşmak olduğuna dikkati çeken Şentop, söyleneceklerin değerli kısmının Türkçe’nin yarınına ayrılmasının değerine işaret etti.
“İletişim, etkileşim formülleri değişti”
“Türkçe’nin yarını nasıl olacak?”, “Türkçe yarın ne kadar Türkçe olacak?” bahislerinin ülkeyi ilgilendiren bir bahis olduğunun altını çizen Şentop, Türk Lisan Kurumunun, Türkçe konusunda çalışma yapmakla görevlendirilmiş bir kurum olduğunu belirtti.
Türkçe konusunun Türk Lisan Kurumunun tek başına altından kalkacağı bir husus olmadığını vurgulayan Şentop, “Çağ değişti. İrtibat, etkileşim usulleri değişti. Buyurganlık devirleri, tek merkezden kültürel bahisleri yönetme periyotları geçmişte kaldı. Bağlantı, etkileşim çağındayız.” diye konuştu.
İnternet öncesinde toplumlar ortasında etkileşimin sonlu, milletler ortası toplumsal, kültürel paylaşımın kısıtlı olduğunu, gümrük duvarlarıyla her şeyi denetim etmenin mümkün olduğunu tabir eden Şentop, insanlığın, tarihinin en değerli değişimlerinden birini internet çağıyla yaşadığını anlattı.
Bu sürecin, kişisel ve toplumsal manada bağlantı ve etkileşimin suratını yüzlerce kat artırdığına dikkati çeken Mustafa Şentop, “Virüs salgını üzere global ölçekte istekli bir paylaşım sürecine girildi. Sahiciliğin yerini sanal gerçekliğin aldığı bu süreçte vakit, yer, ara kavramları izafileşti. Bu durum bilgi ve teknoloji üretenleri başkalarına nazaran daha avantajlı hale getirdi. Artık milyonlarca kişi bilgi ve teknoloji üreten ülkelere, şirketlere ilişkin toplumsal irtibat ağlarında geziniyor. Faydalanmayı bilenler için sınırsız bir imkan. Şayet gerçek kullanabilirsek Türkçemiz açısından da bunu bir fırsata dönüştürebiliriz.” değerlendirmesinde bulundu.
Bu ortamın, Merhum İsmail Gaspıralı’nın “Dilde, fikirde, işte birlik” dileğinin gerçek olması için uygun bir yer olduğunu belirten Şentop, “Yıllardır hasretini çektiğimiz lisan birliğini tesis etmek için çok uygun bir ortam. Bu imkanı iyi kıymetlendirmemiz gerekmektedir.” tabirlerini kullandı.
“Sosyal ve kültürel etkileşim en fazla mahallî ve ulusal olanı etkiliyor”
Bilgi ve irtibat çağının insanlığı öteki bir istikamete hakikat götürdüğünün altını çizen Şentop, toplumsal ve kültürel etkileşim en fazla mahallî ve ulusal olanı etkilediğini söyledi.
Süratli etkileşim sürecinden nasıl bir kültürel harmoni çıkacağını gelecek vakitte görüleceğini vurgulayan Şentop, “Sosyal bağlantı ağlarının tetiklediği bu süreci yavaşlatan en büyük etken lisan farklılığı idi. Bir lisan ve alfabe farklılığı toplumsal etkileşimi kısmen lokal, mahalli hale getiriyordu. İnternet çağını başlatanlar bu probleme da tahlil geliştirdiler, geliştirmeye devam ediyor.” diye konuştu.
Arama motoru Google’ın artık bir program havuzuna dönüştüğünü ve sanal irtibatta lisan farklılığını ortadan kaldıran çalışmalar da yaptığını aktaran Şentop, şu anda 108 lisanda çeviri yapıldığını söyledi.
Lisandan lisana çeviri yapan kulaklıklara işaret eden Şentop, “Bu sebeple kimileri ilerde yabancı lisan öğrenmeye gerek kalmayacağını ileri sürüyor.” dedi.
Bu kulaklıların, memleketler arası seyahatlerde temin edilmesi mecburî gereksinimler ortasına girecek bir alet olduğunu lisana getiren Şentop, “Yapay zekanın gazete çıkardığı, makale yazdığı, tahlil yapabildiği, tedavi hizmeti verdiği, dava dilekçesi yazdığı bir çağda bunların olması uzak ihtimal değildir. Burada bütün problem biz bu süreci nasıl yöneteceğiz, bunun neresinde bulunacağız?” sözlerini kullandı.
“Bir lisana üvey evlat muamelesi yapılırsa, diğerlerinin ihtimamlı davranmasını bekleyemeyiz”
Türkçeyi yaşatmak yaygınlaştırmak için neler yapılabileceğini soran TBMM Lideri Şentop, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Eğer Türkçeyi lehçeleriyle birlikte bir bütün olarak kabul edersek, 300 milyondan fazla kişinin dünya üzerinde Türkçe konuştuğunu söyleyebiliriz. Pekala lisanımız gelecekte tıpkı düzeyde kalacak mıdır? Bu sorunun yanıtını vermek, bilmek zorundayız. Bir işte ustalaşmanın kaidesi, o işi çok tekrar etmektir. Bir lisanı bilmenin, öğrenmenin kaidesi da o lisanda çok tekrar yapmaktır. Türkçenin mevcut halini müdafaası ve yaygınlaşması da kullanılmasıyla mümkündür. Bunun için de lisan evvel vatanında kullanılmalıdır.”
Alışveriş merkezlerinin, binaların, mağazaların, üretilen malların isimlerinin yabancı olduğuna dikkati çeken Şentop, “İthal ettiğimiz teknolojik aygıtlarla birlikte sözlerini, kavramlarını da ithal ediyoruz. Lisanımızı muhafazaya, yaşatmaya dair en küçük bir hassasiyetin olmadığını üzülerek takip ediyoruz. Sonra lisanın kendi kendine yaşamasını bekliyoruz. Evet lisanımızı yaşatıyoruz lakin yabancılaştırarak, yabancı tesirini artırarak, başkalaştırarak yaşatıyoruz. Şayet bir lisana ülkesinde üvey evlat muamelesi yapılırsa, diğerlerinin ihtimamlı davranmasını bekleyemeyiz.” değerlendirmesinde bulundu.
Turizmin yaygın olduğu kentlere gelen yabancı insanların Türkiye’de olduklarını anlamakta zorluk çekebileceğini belirten Şentop, “Kendilerini tahminen ülkelerinde üzere hissediyorlar. Kahvehane Avrupa’ya Cafe diye gitti. Sonra kahvehanelerimiz cafe oldu. Lokanta restoran oldu. Önünüze konulan yiyecek içecek listesindeki isimler yabancı. İşyerlerinin tabelası yabancı. Sonra sorulduğunda lisanımızı, kültürümüzü, medeniyetimizi sevdiğimizi tez ediyoruz. Sevgi yalnızca telaffuzdan ibaret değil, birebir vakitte aksiyon çemberidir. Bizim evvel lisanımızı sevmemiz gerekiyor.” biçiminde konuştu.
“Koskoca bir orman ihmal ediliyor, bir iki ağaçla günümüzü geçiriyoruz”
Koronavirüs salgını sürecinde olunduğuna dikkati çeken Şentop şöyle devam etti:
“Bütün insanlığı tehdit eden bir salgın. İsmi üstünde salgın. Pekala biz salgına karşı hangi kelimeyi kullanıyoruz? Pandemi. Bu sözün Türkçesinin suyu mu çıktı? Meramımızı lisana getirirken kendi sözlerimizi, kavramlarımızı kullanmazsak bir ne kadar kendimiz olduğumuzu tez edebiliriz? Lisanımızı yaşatmanın, yaymanın yolu onu yerinde, yanlışsız kullanmaktan geçer. Avam, havas, memur, amir, sanatkar, zanaatkar, personel, çiftçi, muharrir, yayıncı, siyasetçi, sanatçı, hepimiz Türkçemizi ihtimamlı kullanmak zorundayız. Şayet bir milliyetçilikten kelam edeceksek başında Türkçe’yi hakikat, düzgün konuşmak gelir. Lisanı olmayanın milleti olmayacağı üzere, lisanına yabancılaşan da milletine yabancılaşır.”
Lisanın ihtimamlı ve hakikat kullanılması, kullanmayanların da uyarılması gerektiğinin altını çizen Şentop, “Bugün 600 bine yakın söz havuzu olan güçlü bir lisanımız var. Fakat birçok insan günü azami 300 sözle bitiriyor. Yani koskoca bir orman ihmal ediliyor, bir iki ağaçla günümüzü geçiriyoruz. Bu durum da ister istemez kısırlaşmaya sebep oluyor. Lisanımızı ne kadar iyi konuşursak Adriyatik kıyılarındaki kardeşlerimizle de, Türkistan’daki akrabalarımızla da o kadar iyi anlaşacağımızı bilelim.” tabirlerini kullandı.
Ekonomik, toplumsal, kültürel entegrasyonun birinci kuralının anlaşmak olduğu gerçeğinin unutulmaması gerektiğini kaydeden Şentop, “Herkesi Türkçemiz konusunda daha hassas olmaya, bilhassa kitle irtibat araçlarında lisanımızı daha ihtimamlı kullanmaya davet ediyorum. Çocuklarımızın daha fazla okumalarını, okumaya teşvik edilmelerini tavsiye ediyorum. Gazi Üniversitemizden yükselen sesimizin uzak diyarlardan anlaşıldığı günlerin yakın olmasını diliyorum.” dedi.
Kaynak: Anadolu Ajansı
Haberler.com