ALS hastalığı nedir? ALS hastalığı belirtileri nelerdir? ALS tedavisi nasıl olur? ALS kalıtsal bir hastalık mıdır? 21 Haziran Dünya ALS Hastalığı Günü
Anahtar çevirme, kalem tutma, tarak kullanma üzere ince marifet gerektiren hareketlerde zorluk yaşanması ile fark edilen ALS hastalığının belirtileri bundan daha kıymetli problemler da olabilir. ALS hastalığının teşhisinin birden fazla hekim tarafından konulmasına dikkat çeken hekimler ALS hastalığını anlatıyor.
Amyotrofik Lateral Skleroz (ALS) hastalığına nörologlar ve teknik incelemelerle teşhis konulabilmektedir. Semptomlar ortasında çoklukla kas güçsüzlüğü ve ilintili kaslarda erimeler yer almaktadır. Pekala, ALS hastalığı nedir? ALS hastalığının belirtileri nelerdir?
ALS HASTALIĞI NEDİR?
Motor sonların ziyan görme nedeni bilinmiyor. Kimi kuşku ve iddialar var. Tarım ilaçları ve ağır metaller üzere birtakım çevresel etkenler, hormonal bozukluklar, vitamin eksikliği, virüsler, kanser üzere pek çok etkenin hastalığa yol açtığından şüpheleniliyor, lakin bunların hiçbiriyle ilgili kâfi ispat yok.
ALS HASTALIĞI BELİRTİLERİ NELERDİR?
ALS hastalığının başlangıç belirtileri her hastada tıpkı olmuyor.
• Çoklukla bir kolda ya da bacakta güçsüzlük ya da incelme, hastanın fark ettiği birinci belirti oluyor. Örneğin, kalem tutmak, düğme iliklemek, çanta taşımak zorlaşıyor ya da hasta yürürken tökezleyebiliyor.
• Birtakım hastalarda hastalık, konuşma yahut yutma zahmeti biçiminde başlıyor. Hastanın kendisi ya da yakınları peltek, genizden konuşmayı fark edebiliyor.
• Kaslarda seyirme, ağrı ve kramplar bu belirtilere eşlik ediyor.
• Denetim edilemeyen ağlama ve gülmeler görülebilir.
ALS HASTALIĞI NASIL GELİŞİR?
Güçsüzlük, vakit içinde başladığı kısımdan başka uzuvlara (kol, bacak, lisan ve yutak kaslarına) yayılır.
Bütün bedende kaslarda erime, güçsüzlük, seyirmeler nedeniyle hastanın günlük ömür aktivitesi kısıtlanabilir. Tek başına iş göremeyebilir. Yemek yiyemez, giyinemez, yıkanamaz. Yataktan dahi kalkamayabilir.
Hastalığın kritik devri teneffüs kaslarının da güçsüzleştiği vakittir. Bu durumda hastanın süratli ve yakın tıbbi dayanağa gereksinimi vardır.
Hastalığın başlangıcından itibaren hayatta kalma mühleti çoklukla dört-altı yıl ise de, on yıl yahut daha uzun yaşayan pek çok hasta da var.
Yirmi yıl yaşayan hastalar olduğu üzere ilerlemesi duran, şikayetleri geçen hastalar da oluyor. Bu farkın nedeni tam olarak bilinmiyor. Teşhisten 43 yıl sonra hala ömrünü hayli verimli biçimde sürdüren dünyaca ünlü bilim adamı Stephen Hawking, sergilediği bu dirençli tablo ve uzun ömür müddetiyle ALS olmadığı yolunda bir görüşe yol açtıysa da ALS hastası. Üç hemşire ve asistanının takviyesiyle de olsa her yıl dört-beş sefer seyahate bile çıkan ve bundan büyük keyif alan Hawking, etrafıyla irtibatını yanak kasları ile denetim ettiği elektronik bir aygıt aracılığıyla sağlıyor. Bilgisayarda yazı yazabiliyor ve yazdıklarını, bir metin okuyucu program sayesinde seslendirebiliyor.
ALS SÜRATLI MI İLERLER?
ALS’nin seyri her hastada farklı formda olur. Hastalıkta hayatta kalma müddeti ekseriyetle 4-6 yıl olarak verilse de, 10 yıl ve üstünde yaşayan pek çok hasta var. Yeterli bir tıbbi ve toplumsal takviye ile 20 yıldan fazla yaşayan ALS hastaları vardır.
ALS NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Teşhis öncelikle klinik belirti ve bulgulara dayanarak konuyor. Tekrar de, hastalık pek çok kas ve hudut hastalığı ile karışabildiği için birtakım tetkiklerin yapılması gerekiyor. Tanıya yardım eden sistem elektromiyogram (EMG) oluyor. Öbür hastalıklarla karışabileceğinden, manyetik rezonans görüntüleme (MR), birtakım kan ve idrar tetkikleri gerekebiliyor.
ALS BIRINCI NE VAKIT TANIMLANDI?
ALS birinci sefer 1869 yılında alanında öncü bir nörolog olan Fransız Jean-Martin Charcot tarafından tanımlandı. Bu nedenle, hastalık birinci vakitler Charcot Hastalığı olarak isimlendirilmişti.
ALS HASTALIĞI KİMLERDE GÖRÜLÜYOR?
ALS hastalığı dünyanın her yerinde ve her kesitten beşerde ortaya çıkabiliyor. Erkeklerde biraz daha sık görülüyor. Ortalama başlangıç yaşı 55. Lakin çok genç yaşta da ya da çok ileri yaşta da ortaya çıkabiliyor. Dünya nüfusunun yüz binde 2-6 kadarı ALS hastası. Her yüz bin şahıstan yılda 2-6’sı bu hastalığa yakalanabiliyor.
ALS GENETİK Mİ? ALS KALITSAL BİR HASTALIK MIDIR?
Tüm ALS hastalarının %90’ı sporadik, %10’u ailesel ALS hastası. Ailesel ALS hastalarının da yarısı genetik. Bu nedenle hastalığın büyük çoğunlukla kalıtımla ilgisiz olduğu söylenebilir.
ALS HASTALIĞI BULAŞICI MI?
Hayır, ALS bulaşıcı bir hastalık değil. Hastaların yakınlarına ve tedaviyle ilgilenen bireylere bulaşmaz.
ALS HASTALIĞINDA GÜÇ KAYBI NEDEN OLUR?
Bir hareketi başarabilmek için o hareketle ilgili kaslarımızın istemli olarak kasılabilmesi gerekir. Kasların muhtaçlığa nazaran kasılabilmesi için motor hudutlar denen iki küme hudut misyon yapar. Biz bir hareket yapmak istediğimizde beynimizin ilgili kısmından doğan ikazım birinci küme motor sonlar tarafından evvel omuriliğe ulaştırılır. Orada bekleyen diğer motor sonlar uyarılır. Bu ikinci küme sinirlerse omurilikten çıkıp ilgili kasa giderek onun kasılmasını sağlar. Şayet motor sonlarda harabiyet olursa, istemli kas kasılması bozulur, hasta da gücünü kısmen ya da büsbütün kaybeder.
TÜM BEDEN KASLARI ALS’DEN ETKİLENİR Mİ?
Hastalık bedenin bütün kaslarını etkilemez. Hasta, bağırsaklarını ve idrarını denetim edebilir. Cinsel işlevleri etkilenmez. Kalp kası ziyan görmez. Göz kasları birçok sefer en son etkilenen kas olur, kimi vakit da hiç etkilenmez.
ALS HASTALIĞI TEDAVİSİ NASIL OLUR?
Riluzol’ün hastalığın ilerlemesini yavaşlattığı, hastanın ömrünü uzattığı, hastanın daha uzun mühlet iş görmesini sağladığı kanıtlandı. Fakat, maalesef ALS’nin şimdi kesin tedavisi yok. Yeniden de, yeni ilaç çalışmaları ağır olarak sürüyor. Öte yandan, hastanın mümkün olduğunca rahat ettirilmesi, olağan ömrünü sürdürmesini sağlayacak önlemler alınması çok değerli. Günümüzde hastanın rehabilitasyonuna yönelik pek çok imkan var. Bunlar her hastanın muhtaçlığına nazaran belirleniyor.
21 HAZİRAN DÜNYA ALS HASTALIĞI GÜNÜ
ALS hastalığı beyindeki hudut hücrelerinin kaybıyla kasların fonksiyonsuz kalmasına yol açan bir hastalıktır. Hastalık kas hareketlerine mahzur olur. Hastalığın ileri evrelerinde felç gelişir. Buna karşılık ekseriyetle akli yetenekler etkilenmez. Hastalığın belirtileri başlangıçta çok hafif olduğundan birden fazla kere fark edilmeyebilir.
Hastalık bilhassa kol ve bacaklarda olmak üzere kas güçsüzlüğü ile başlar. Daha sonra konuşma, çiğneme ve nefes almayı tesirler. Başlangıç evresi her hastada tıpkı olmaz. Birtakım hastalarda halının saçaklarına takılmaya, tökezlemeye başlar; kimi hastada eşyaları kaldırmakta zorlanır, birtakımı da konuşurken sözleri yuvarladığını fark eder.
Hastalıkta genel olarak duyular, idrar ve barsak fonksiyonları etkilenmez, kalp kası ziyan görmez, hastanın zihinsel yetenekleri olağandır. ALS hastalığı teneffüs kaslarındaki zafiyete bağlı olarak teneffüs yetmezliğine neden olur. Mekanik teneffüs sağlandığı ve ortaya çıkan başka sorunlar giderildiği sürece ALS hastalığı ölümcül bir hastalık değildir.
Hastalığın tedavisi hastalık belirtilerine yönelik olarak yapılmaktadır. İstenmeyen tesirlerin önlenmesi, hastanın rahatlatılması ve mümkün olduğu kadar olağan ömrünü sürdürmesi amaçlanmaktadır. ALS hastalığı ekseriyetle erişkin yaşlarda (40-50) ve erkeklerde bayanlara nazaran biraz daha fazla görülmektedir. ALS hastalığı bulaşıcı bir hastalık değildir. Ancak kimi bireylerde kalıtsal yani irsi özellik gösterebilir.
Haberler.com
